سایت پرده سینما سالروز رحلت حضرت رسول اکرم، محمد مصطفی (ص) و همچنین شهادت امام حسن مجتبی (ع) امام دوم شیعیان را بر مسلمانان جهان و اهل معرفت تسلیت عرض می کند.

امروزه تعدادی از نحله ها و جریان های به اصطلاح فکری مباحث متعددی پیرامون عزاداری و مشروعیت آن در اسلام مطرح می کنند. قصد از نوشتن این سطور، بحث در باب مشروعیت اصل عزاداری است و اینکه آیا از نظر شریعت مقدس اسلام، جایز است یا خیر؟ یکی از اولین این گروهها که در ایجاد شبهه فوق، فرقه ی جدید التأسیس وهابیت است که پیروان محمد بن عبدالوهاب هستند. این فرقه در سال 1200 هجری قمری توسط دولت انگلستان تشکیل و بر کشور حجاز مسلط شد. البته وهابیت به دروغ مدعی است که در اسلاف و گذشتگان ریشه دارد. این فرقه عقیده دارد که سوگواری برای اولیاء الهی، عزاداری کردن، گریه و شیون و مرثیه خوانی بر ائمه معصومین هیچ سند و مدرکی ندارد و از سنت بحساب نمی آید. لذا بدعت است و باید آن را ترک کرد.

برای اثبات حقانیت عملی در شریعت، کافیست به سنت رجوع کرده و مواردی را بررسی کنیم که پیامبر اکرم (ص) بدان عمل می کردند و یا دستور به انجام آن می دادند. این شیوه، دستور خداوند در قرآن کریم است که فرمود: « فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی‏ شَی‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُول‏ » پس اگر در مطلبی نزاع کردید حکم آن را به خدا و رسول (ص) بازگردانید. [نساء/59]

در زیر مواردی را در خصوص عزارداری و سوگواری در سیره و سنت پیامبر مطرح می کنیم که همگی از کتب معتبر اهل سنت است:

1- پیامبر (ص) در مجلس عزاداری حضور یافتند.

بخاری از علماء اهل سنت به سند خود از عایشه نقل می کند: هنگامیکه خبر شهادت زید بن حارثه، جعفر بن ابی طالب و عبد الله بن رواحه به پیامبر (ص) رسید، حضرت در حالیکه آثار حزن در صورت مبارکشان نمایان بود وارد مسجد شدند و در آنجا نشستند. سَمعتُ عائِشَةَ تَقولُ : لَمّا جائَ قَتلُ زیدِ بن ِ حارثُه و قَتلُ جَعفَرِ و هو ابنُ اَبی طالب و قَتلُ عبد الله بن رَواحَة فی غزوة موتة الی النبی جَلَسَ النّبی فی المسجد حالَ کونهِ یعرَفُ فیه الحُزنُ [ارشاد الساری لشرح صحیح البخاری /ج3/ص89-388 / ح1305]

2-  پیامبر (ص) امر به عزاداری فرمودند.

ابن اسحاق نقل می کند هنگامیکه پیامبر (ص) از جنگ احد به مدینه باز می گشتند، از کنار خانه یکی از انصار قبیله بنی عبد الاَشهَل و ظفر عبور کردند. زنان آن قوم بر کشته شدگان و شهدای خود در جنگ احد گریه کرده و نوحه سرایی می کردند و پیامبر صدای آن را شنیدند. در این هنگام چشمان رسول خدا (ص) پر از اشک شد و فرمودند: « ولی کسی نیست برای عمویم حمزه، گریه کند » سعد بن معاذ و اسید بن حضیر به خانه هایشان بازگشتند و این کلام رسول خدا (ص) را به زنان انتقال دادند. آنان بر غم و اندوه فقدان عموی رسول خدا گریستند و به عزاداری پرداختند. قال ابن اسحاق: و مرّ رسول الله بدار مِن دور الانصار مِن بنی عبد الاَشهل و ظفر، فسمع البکاء و النّوائح علی قتلاهم فذرفت عَینا رسول الله فبکی ثمّ قال: « لکن حمزة لا بَواکی له » فَلَمّا رجع سعد بن معاذ و اسید بن خصیر الی دار بنی عبد الاشهل اَمَرا نسائهم أن یتحزمن ثم یذهبن فیبکین علی عمّ رسول الله (ص). [سیره ابن هشام/ج3/ص91]

پیامبر (ص) در این کلام نورانی، گریستن و عزاداری کردن را تأیید می کنند.

3- رسول خدا (ص) عزاداری کردند.

رسول اکرم (ص) در مرگ فرزند خویش، جناب ابراهیم گریستند. ابوبکر یا عمر – تردید از راوی است- سؤال کردند: شما خودتان دستور به صبر می دادید، چرا بر ابراهیم گریه می کنید؟ حضرت فرمودند: « چشمها گریان است، قلب می سوزد، اما آنچه موجب خشم خداوند است نمی گویم. لَمّا تُوُفی ابنُ رسول الله (ص) ابراهیمُ بَکی رسول الله (ص) فقال له المُعَزّی إمّا ابوبکر وَ إمّا عُمَر أنتَ اَحَقُّ مَن عَظَّمَ الله حَقّه. قال رسول الله (ص) تَدمَعُ العَینُ و یحزَنُ القَلبُ و لانَقولُ ما یسخِطُ الرَّبِّ [ سنن ابن ماجه / ج2/ص261/ح1589]

4- رفتار رسول خدا با کسیکه دیگران را از عزاداری نهی کرد.

روزی پیامبر خدا (ص) برای تشییع جنازه ی شخصی بیرون آمدند در حالیکه عمر بن خطاب همراه ایشان بود. زنی از زنان شروع به گریه کرد، عمر وی را از گریه بازداشت و نهی کرد. رسول خدا (ص) فرمودند: « ای عمر! او را رها کن، چرا که چشم گریان و نفس مصیبت دیده است و این جدایی تازه بوقوع پیوسته است. أنّ النّبی کانَ فی جَنازَةٍ فَرأی عُمَرُ امرَأةً فَصاحَ بِها ، فقال النّبی دَعها یا عُمَرُ فاِنّ العَینَ دامِعَةٌ وَ النَّفسَ مُصابَةٌ و العَهدَ قَریبٌ. [سنن ابن ماجه/ج3/ص260/ح1587]

تمامی مواردی که ذکر شد، همگی از سیره و سنت پیامبر (ص) و از کتب اهل تسنن بود که بیان کردیم که البته گوشه ای از مطالب بسیاری بود که در باب این موضوع از کتب اهل سنت بیان کردیم. در بخش دیگر به بیان سیره پیامبر و اهل بیت عصمت در مورد عزاداری از منظر شیعه می پردازیم. بهر حال از آنچه گفتیم مشخص می شود اصل عزاداری و گریه بر اموات، سنت است. ضمن آنکه در کنار سیره پیامبر اکرم، از قصص انبیاء در قرآن نیز چنین برداشت می شود که عزاداری، گریه و مرثیه جایز است. در داستان حضرت یعقوب آمده است:

« وَ قالَ یا أَسَفى‏ عَلى‏ یوسُفَ وَ ابْیضَّتْ عَیناهُ مِنَ الْحُزْنِ فَهُوَ كَظیمٌ، قالُوا تَاللَّهِ تَفْتَؤُا تَذْكُرُ یوسُفَ حَتَّى تَكُونَ حَرَضاً أَوْ تَكُونَ مِنَ الْهالِكینَ، قالَ إِنَّما أَشْكُوا بَثِّی وَ حُزْنی‏ إِلَى اللَّهِ » و یعقوب فرمود واسفا بر فراق یوسف، و از گریه غم چشمانش سفید شد و سوز هجران و داغ دل بنهفت. فرزندانش به ملامت گفتند: به خدا سوگند که تو آنقدر دائم یاد یوسف می کنی تا از غصه فراقش مریض شوی و یا خود را به دست هلاکت سپاری. یعقوب گفت: من غم دل را با خدا به شکوه گویم. [یوسف، آیه 84 تا 86]

بر مبنای آیات فوق و تصدیق خداوند، سوگواری بر پیامبر الهی، اگر منجر به مرض یا مرگ شود نیز مورد اشکال نیست. این داستان یکی از پیامبران الهی است. چون معصوم است، فعل او مورد استناد است. امام زین العابدین فرمودند: یعقوب گریست و شکوه کرد برای کسی که ناپدید شده بود و نمی دانست که آیا مرده است یا زنده؟ در حالیکه اباعبدالله الحسین (ع) توسط گرگ صفتان عراق و شام به شهادت رسید.

با جمع بندی موارد فوق، جواز اقامه عزاداری، واضح و روشن می شود. اما طبق آیه مودت که در قرآن کریم آمده است (قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى ‏» بگو در برابر این رسالت مزدی از شما نمی خواهم جز مودّت خویشاوندان خود را. شوری، 23) مودت اظهار علاقه و محبت همراه با اطاعت نسبت به اهل بیت است که باید بروز پیدا کند. عزاداری برای اهل بیت اظهار همدردی با خاندان پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) است. امام صادق (ع) فرمودند: «رَحِمَ اللَّهُ شِیعَتَنَا شِیعَتُنَا وَ اللَّهِ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ فَقَدْ وَ اللَّهِ شَرَكُونَا فِی الْمُصِیبَةِ بِطُولِ الْحُزْنِ وَ الْحَسْرَةِ » خداوند شیعیان ما را رحمت کند، به خدا قسم آنان حقیقتاً مؤمن اند. به خدا سوگند آنان در اندوه و حسرتی دائمی در عزای ما سهیم اند. [بحارالأنوار/ج43 /ص221 ]

حضرت رضا (ع) نیز فرمودند: « إِنَّ الْمُحَرَّمَ شَهْرٌ كَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِیةِ یحَرِّمُونَ فِیهِ الْقِتَالَ فَاسْتُحِلَّتْ فِیهِ دِمَاؤُنَا وَ هُتِكَتْ فِیهِ حُرْمَتُنَا وَ سُبِی فِیهِ ذَرَارِینَا وَ نِسَاؤُنَا وَ أُضْرِمَتِ النِّیرَانُ فِی مَضَارِبِنَا وَ انْتُهِبَ مَا فِیهَا مِنْ ثِقْلِنَا وَ لَمْ تُرْعَ لِرَسُولِ اللَّهِ حُرْمَةٌ فِی أَمْرِنَا» محرم ماهی است که جاهلیت جنگ و کشتار را در آن حرام می دانست اما در این ماه ریختن خون ما اهل بیت را حلال دانستند و حرمت ما را شکستند ... [امالی شیخ صدوق]

نمونه ای از عزاداری و گریه و مرثیه سرایی حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) در غم شهادت حضرت زهرا (س) در زیر آمده است. حضرت علی (ع) اگرچه از دیدگاه اهل سنت امام بحساب نمی آید اما از صحابی رسول خدا بشمار می آید و صد البته برترین آنهاست. عبد الله بن عمر بن خطاب نقل می کند که او از اهل بیت است و کسی را نمی توان با او مقایسه نمود.

این مرثیه توسط حضرت علی (ع) هنگامیکه فاطمه زهرا (س) را غسل می داد و کفن می کرد، بیان شده است. [بحارالأنوار/ج43 /ص180]

فِرَاقُكِ أَعْظَمُ الْأَشْیاءِ عِنْدِی  

دوری تو برای من بزرگترین حوادث است

وَ فَقْدُكِ فَاطِمُ أَدْهَى الثُّكُولِ‏

و از دست دادن تو ای فاطمه، سخت ترین داغ است

سَأَبْكِی حَسْرَةً وَ أَنُوحُ شَجْواً

با حسرت گریه می کنم و با حزن به نوحه سرایی می پردازم

عَلَى خَلٍّ مَضَى أَسْنَى سَبِیلٍ

بر محبوبی که در والاترین راه گام نهاد 

أَلَا یا عَینُ جُودِی وَ أَسْعِدِینِی

ای چشمها بخشش داشته باشید و ببارید و مرا یاری کنید

فَحُزْنِی دَائِمٌ أَبْكِی خَلِیلِی‏

اندوه من همیشگی است و همواره برای یار خود اشک می ریزم.

منبع: fares.ir