فکر می کنم سریال جراحت یک اتفاق خوب و خجسته در روال سریال های ماه مبارک رمضان باشد. در چند سال گذشته روال سریال سازی در ماه مبارک رمضان حول و حوش سه گرایش مضمونی چرخش داشته است.

دسته اول سریال هایی با مضمون فرشته و شیطان و برزخ و دوزخ هستند. این دسته سریال ها در حال حاضر به نوعی بن بست رسیده اند، هر سال ناامید کننده تر از سال گذشته می شوند، و مضامین دینی را به سطح رقت باری تقلیل می دهند.

دسته دوم سریال های کمدی هستند که مناسبت چندانی هم با ماه مبارک رمضان ندارند و عمدتاً بر داستان های سخیف و پیش پا افتاده از پیدا کردن گنج گرفته تا مأمور و متهم فراری و یا روابط زن و شوهری استوار هستند.

و دسته سوم سریال هایی هستند که به انتقاد دینی/اجتماعی می پردازند و عموماً نقاط آسیب پذیر خانواده های مذهبی را محور داستانی خود قرار می دهند. اگرچه این سریال ها در بسیاری موارد در مورد نقاط آسیب پذیر خانواده های مذهبی بزرگنمایی می کنند، اما از آنجا که در ماه مبارک رمضان حال و هوایی پر آرامش و طبیعتاً با سعه صدر و انتقادپذیری بیشتر بر جامعه حاکم است، این سریال ها با مخالفت جدی مواجه نمی شوند.

اما سریال جراحت عملاً در هیچکدام از سه محور یاد شده قرار نمی گیرد. جنبه هایی از انتقاد اجتماعی را در خود داراست، اما به سبک و سیاق روزنامه های زرد از انتقاد اجتماعی به عنوان حربه ای برای نشاندن مخاطب پای صفحه تلویزیون استفاده نمی کند. سریال جراحت در یک بستر مضمونی و داستانی بدیع بخشی از جامعه و روابط درون خانواده و فامیل را به ما نشان می دهد که سالها بود به تصویر کشیده نشده بود. و این اولین امتیاز آن است.

جراحت به سیاق سریال های سری دوزی شده این سال ها سرشار از نماهای کج و معوج نیست و تماشاگر را در معرض بمباران جامپ کات ها قرار نمی دهد. سبک بصری معقول و مناسبی دارد. صدا و تصویر و موسیقی در آن جیغ و فریاد نمی زند تا خودش را به تماشاگر یادآوری کند.

روابط شخصیت ها خوب تعریف شده است و انتخاب بازیگرها فوق العاده است. معمولاً بازیگران جوان زن از روی که نقش «مادر» را ایفا کنند واهمه دارند. چراکه فکر می کنند دوران سالخوردگی آنها فرا رسیده است. اما آتنه فقیه نصیری با نقشی که در سریال جراحت بازی کرده در واقع پا به عرصه ی ایفای بهترین نقش کارنامه حرفه ای اش تا امروز گذاشته. از همیشه بهتر است. حضور او باعث می شود شخصیت «انسیه» از ورطه یک نقش پیش پاافتاده ی منفی خارج شود و اعتلاء پیدا کند.

ثریا قاسمی از زمان سریال در پناه تو چنین خوب ندرخشیده بود. امین تارخ و علی عمرانی نیز انتخاب های خوبی برای ایفای نقش دو برادر هستند که رو در روی یکدیگر قرار گرفته اند.

سریال جراحت خوشبختانه مبتلا به «سندرم تجمل گرایی» که بسیاری سریال های این سال ها به آن مبتلا بوده اند هم نیست. و خوشبختانه داستان پیچ خورده و تو در توی هفتاد خانواده و یک توطئه گر بزرگ را روایت نمی کند، و تلاش برای ساختن یک جور «هزار و یک شب» هم در آن صورت نگرفته است. جراحت درباره یک خانواده است. دو برادر و مادرشان.

اما ورای همه اینها فکر می کنم بزرگترین امتیاز این سریال وجود یک فرهنگ اصیل و سنتی ایرانی/تهرانی در آن است. سال های سال است که همه تصور می کنند وقتی از فرهنگ اصیل و سنتی ایران یا تهران صحبت می کنیم باید یک جور جاهل مسلکی را به تصویر بکشیم. بسیاری فراموش کرده اند قبل از اینکه به جامعه ی پرغوغای فعلی برسیم، در دهه 1360 و حتی اوائل دهه 1370 ما روابط عمیق و شایسته ای را در مناسبان بین دو برادر، مادر و فرزند، و زن و شوهر داشتیم و آدم ها جور دیگری با هم حرف می زدند. حالا جراحت این را به ما یادآوری می کند. به ما یادآوری می کند که صاحب چه چیزهایی بودیم و می توانیم آنها را از نو به دست آوریم. توجه کنیم که شخصیت های جراحت گاهی فریاد می زنند و عصبانی می شوند. اما در عصبانیت آنها یک جور نجابت و شرافت هست. فحاشی و پلیدی نیست.

البته قسمت های اول این سریال به لحاظ معرفی شخصیت ها و روابط خیلی بد بود و باعث شد بسیاری این سریال را پس بزنند. هم کارگردان و هم فیلمنامه نویس به این قاعده بی توجه بودند که «یک شروع خوب باعث می شود نیمی از بازی را ببریم» اما پس از گذشت چند قسمت جراحت راه خودش را پیدا کرد.

پایان