پرده سینما

هالیوود بی شباهت به هالیوود! نگاهی به فیلم «خیز» ساخته میلوش فورمن

غلامعباس فاضلی


 


 

 



 






هر پنج‌شنبه، طعم سینما را در پرده سینما بچشید!


با طعم سینما، سینما را از دریچه ای تازه ببینید!

 

نقد و بررسی فیلمهای مهم تاریخ سینما در طعم سینما

 





 

خیز

فرار از خانه

خلاصی

Taking Off

(۱۹۷۱)

(برنده جایزه بزرگ فستیوال کن)

کارگردان: میلوش فورمن

فیلمنامه: ژان کلود کاری یر، میلوش فورمن، جان گوار، جان کلین

بازیگران: لین کارلین، باک هنری، جورجیا انجل، کتی بیتس، نینا هارت، و...

مدیر فیلمبرداری: میروسلاو آندریک

موسیقی متن: آهنگسازان مختلف

تدوین: جان کارتر

تهیه کننده: مایکل هاوسمن، آلفرد. و. کراون

کمپانی پخش کننده: یونیورسال

بودجه ساخت فیلم: حدود ۸۰۰۰۰۰ دلار

فروش فیلم در اکران نخست: ؟

تاریخ نخستین نمایش: ۲۸ مارچ ۱۹۷۱

مدت زمان فیلم: ۹۳ دقیقه

محصول: ایالات متحده آمریکا

زبان فیلم: انگلیسی

رنگی

 

خلاصه داستان: «جنی تاین» (لین هیکاک) دختر نوجوانی که نمی تواند با پدر و مادرش به تفاهم برسد از خانه می گریزد. پدرش لاری (باک هنری) مردی دست و پاچلفتی و مادرش  لین (لین تاین) زنی سبکسر به نظر می رسند. آنها جستجویی را برای یافتن فرزندشان آغاز می کنند که نتیجه چندانی ندارد. «جنی» در فرار از خانه در یک آزمایش خوانندگی حضور پیدا می کند که تعداد خیلی زیادی زن و مرد در سبک های مختلف با خواندن قطعاتی استعداد خود را به آزمایش می گذارند. اما وقتی نوبت خود او می شود پشت میکروفن ساکت می ماند.

«جنی» به خانه برمی گردد و به پدر و مادرش که در یافتن او ناتوان بوده اند می گوید که عاشق جوانی شده و قصد دارد با او ازدواج کند. پدر و مادر «جنی» از او می خواهند جوان را برای صرف شام به خانه دعوت کنند تا با او آشنا شوند. در حالی که آنها با جدیت و لباس رسمی منتظر جوان هستند، با ورود او درمی یابند که یک خواننده «هیپی» است! با اینهمه درآمد سرسام آور او از موسیقی، آنها را غافلگیر می کند...

 

 

 

طعم سینما- شماره ۱۷۲ – خیز (Taking Off)

 

 

 باز هم برای رضا مقدم


پوستر فیلم «خیز» ساخته میلوش فورمناگر می خواهید بدانید کجاها هالیوود شبیه هالیوود نیست، توصیه می کنم خیز میلوش فورمن را ببینید! فیلمی که شبیه هیچ فیلم دیگری نیست و پس از گذشت بیش از چهل سال از زمان ساخت اش هنوز پرطراوت به نظر می رسد.

میلوش فورمن بیشتر با فیلم پرواز بر فراز آشیانه فاخته شناخته شده است. این فیلم اسکاری چنان موفقیتی را برای فورمن به ارمغان آورد که فیلمهای پیش و پس از خود را به شدت تحت الشعاع قرار داد. اما من تصور می کنم فورمن فیلمهای فیلمهای خیره کننده دیگری هم دارد! فیلمهای دوره نخست فیلمسازی او در چکسلواکی نظیر عشق های یک موطلایی (۱۹۶۵) از ذوق منحصر به فرد او حکایت می کنند.

خیز نخستین فیلم هالیوودی میلوش فورمن است. اینکه او موفق شد در هالیوود جای پایی برای خودش باز کند مرهون موفقیت تحولاتی است که در همان سالها در ایالات متحده رخ داد.  پس از موفقیت خیره کننده ایزی رایدر (۱۹۶۹) ساخته دنیس هاپر کمپانی یونیورسال تصمیم گرفت امکاناتی را برای فیلمسازان «نیمه مستقل» فراهم کند تا فیلمهایی با بودجه پایین (زیر یک میلیون دلار) بسازند. در این فیلمها کارگردان از حق مداخله استودیو  معاف بود و البته حق تدوین نهایی را در اختیار داشتند. در این راستا نزدیک به ۱۰ فیلم ساخته شدند که عبارت بودند خاطرات یک زن خانه دار دیوانه (۱۹۷۰) ساخته فرانک پری، مزدور (۱۹۷۱) ساخته پیتر فوندا، آخرین فیلم (۱۹۷۱) ساخته دنیس هاپر، دو خط آسفالت (۱۹۷۱) ساخته مونت هلمن، مینی و ماسکوویتز (۱۹۷۱) ساخته جان کاساواتیس اجرای خاموش (۱۹۷۲) به کارگردانی داگلاس ترومبول، و همین فیلم خیز میلوش فورمن.

موفقیت خیز زمینه را برای ساخته شدن مشهورترین ساخته فورمن یعنی پرواز بر فراز آشیانه فاخته بر اساس داستان کن کیسی فراهم کرد.

 

■■■■■

 

ژان کلود کاری یر آدم مهم دیگر فیلم است. تأثیر حضور این فیلمنامه نویس سینمای فرانسه که به خاطر همکاری هایش با لوییس بونوئل فقید شهرت دارد، در این فیلم که در شکل ظاهری اتکای چندانی به فیلمنامه ندارد مشهود است. با گم شدن «جنی» خانواده او دچار وضعیتی می شود که به نظر می رسد نوشتن آن صحنه ها کار کسی نیست ژان کلود کاری یر.

 

■■■■■

 

دو دختر بچه ی دوقلو در حالی که لباس مشابهی به تن کرده اند، در نمایی بسته رو به دوربین آوازی را با هم سر می دهند. ما هیچ تصوری از مکان یا رویدادها نداریم. آواز کوتاه آنها تمام می شود و پس از سیاهی، صدای نینا هارت شنونده را روی صندلی میخکوب می کند. ترانه معروف «عشق را باور دارم». هنوز تصوری از مکان نداریم. و صحنه بعد که مردی جاافتاده را در مطب روانپزشک نشان می دهد ماجا پیچیده تر می کند.

شکل بصری فیلم خیز به شدت نوگراست. در حالی که ماجراهای مربوط به فرار یا جستجو برای یافتن «جنی تاین» ادامه دارد، فیلم ما را با صحنه هایی مستند از آزمایش آواز آدمهای مختلف می برد. برخی از آنها در آن زمان شناخته شده نبودند و نمی دانستند روزی آدمهای مشهوری خواهند شد. (مثل کتی بیتس!)

خیز آرام آغاز می شود. بدون خط داستانی خیلی پررنگ، آرام هم به پایان می رسد. بدون اینکه به تماشاگر بگوید آیا پدر و مادر «جنی» با ازدواج او موافقت خواهند کرد؟ سرنوشت آن آزمون بزرگ آواز چه می شود؟ «جنی» چه خواهد کرد؟

البته تمان اینها برای ما قابل قبول است. چون فیلم متکی بر داستان نیست و باشکوه ترین لحظات آن لحظه هایی است که به طور مستند فیلمبرداری شده اند.


 ■■■■■

 


 

در تابستان سال ۱۳۷۴ با سید ابراهیم اصغرزاده عزیز، (مستندساز صاحب نامی که در ماجرای سقوط هواپیما حوالی خرم آباد از میان ما رفت) وعده دیداری در یک شرکت فیلمسازی در خیابان «وزرا» داشتم. ابراهیم و دو نفر از دوستان مشترکمان در حال ساخته یک مجموعه تلویزیونی مستند بودند. در آن دوره ابراهیم با «حوزه هنری» در ارتباط بود و می توانست از آرشیو فیلم VHS «وی اچ اس» آنجا فیلم امانت بگیرد. چند نوار فیلم را نشان ام داد که هر کدام را خواستم ازش بگیرم و ببرم و ببینم. میان آن چند کاست بیشتر مجذوب دو فیلم از هیچکاک شدم. نسخه دوبله ای از ربکا و تصور می کنم فیلم دوم (درست یادم نیست) شاید من اعتراف می کنم بود یا اصلاً فیلم دیگری از کارگردانی دیگر. اما آن فیلم زمان ۹۰ دقیقه داشت. «فیلم باز»های قدیمی می دانند که در «عصر VHS» وقتی فیلمی زمان ۹۰ دقیقه یا کمتر داشت، به جای اینکه به روال رایج آن را روی یک نوار ۱۲۰ دقیقه ای کپی کنند،  آن فیلم را همراه یک فیلم ۹۰ دقیقه ای دیگر روی یک نوار ۱۸۰ دقیقه ای کپی می کردند تا هزینه و جای کمتری صرف شود. یک جور «دو فیلم با یک نوار» بود! و به این ترتیب آن فیلم هیچکاک با یک فیلم دیگر روی یک نوار کپی شده بود. بدون اینکه تصور یا انتظار خاصی از آن فیلم داشته باشم، همانجا جلوی ابراهیم عزیز آن را توی دستگاه ویدئو گذاشتم تا رد شود و فیلم اصلی را ببینم... که ناگهان همان چند ثانیه اول میخکوبم کرد! بله خودش بود! خیز میلوش فورمن!

 

 

به علت مشغله کاری، علیرغم پیشنهاد ابراهیم، آن دو فیلم را نگرفتم و با اینکه حتی ابراهیم گفت خودش آنها را برایم کپی می کند، این کار را به فرصت نامعلوم دیگری موکول کردم! در تمام زندگی ام سه مرتبه فرصت کپی کردن نسخه دوبله سه فیلم را از دست داده ام که بیش از بیست سال است حسرت آن فرصت ها را می خورم: نسخه دوبله ویدئویی فرار به سوی پیروزی (با صدای منوچهر اسماعیلی به جای سیلوستر استالونه)، نسخه دوبله فارسی بعضی ها داغشو دوست دارند بیلی وایلدر، و نسخه دوبله همین فیلم خیز میلوش فورمن! و دیگر هرگز اثری از نسخه دوبله این فیلمها ندیدم!

با گذشت زمان فیلم میلوش فورمن بیشتر و بیشتر در ذهن ام صیقل می خورد. بالاخره باز هم به لطف رضا مقدم عزیز موفق شدم نسخه ای به زبان اصلی از فیلم را با کیفیت DVD ببینم. و کمی بعد باز با همیاری او بود که موفق به تماشای نسخه Blu- Ray فیلم شدم. رنگ ها خیره کننده بودند و تقریباً از زمین تا آسمان با نسخه قبلی تفاوت داشتند.


 ■■■■■


 

خیز میلوش فورمن فیلمی است که خیلی کم دیده شده است. اما همان عده اندکی که فیلم را دیده اند از فیلم تأثیر بسیار گرفته اند. جای تردید اندکی وجود دارد که چیزی به غیر از همان نسخه دوبله ای که منحصراً در اختیار «حوزه هنری» بود منبع الهام کارگردان وطنی شد تا فیلم سلام سینما را بسازد. «تست آواز» در برگردان فارسی جایش را به «تست بازیگری» داد. در سالهای پیش از انقلاب هم ترانه «نینا هارت» را یک خواننده وطنی با اشعار فارسی بازخوانی کرد!

 

 

 

فیلم همیشه مرا به یاد سید ابراهیم اصغرزاده عزیز می اندازد و هر بار یادآوری اش حسرت نبودن او در کنارمان را برایم زنده می کند.

 

 

فیلم خیز از جمله فیلمهایی است که ثابت می کند دهه ۱۹۷۰ هالیوود چقدر غافلگیرکننده بوده است. کیفیتی که امروز کمتر در آن وجود دارد. درزمان ساخته شدن این فیلم هالیوود بیش از هر زمان دیگری بی شباهت به هالیوود بوده است!




غلامعباس فاضلی

 

 

برای مطالعه دیگر فیلم هایی که در «طعم سینما» معرفی و بررسی شده اند اینجا را کلیک کنید

 



 تاريخ ارسال: 1395/4/25
کلید واژه‌ها: غلامعباس فاضلی، طعم سینما، پرده سینما، میلوش فورمن، فیلم خیز، فرار از خانه

نظرات خوانندگان
>>>مجید:

این همون میلوش فورمن فیلم "آمادئوس" باید باشه... از کجا به کجا! چه تحولی رو طی کرده!

66+0-

شنبه 26 تير 1395



>>>ساسان:

ممنون که به این فیلم مظلوم و مهجور واقع شده پرداختید.

85+0-

شنبه 26 تير 1395



>>>سعید:

و جالبه همین میلوش فورمن که این فیلم غیرهالیوودی رو ساخته خودش سازنده دو تا از شاهکارهای هالیووده. این نشون میده که هیچ فیلمساز و هیچ سینمایی رو نمیشه تک یونیفرمه کرد.

68+0-

جمعه 25 تير 1395



>>>امیرحسین:

میلوش فورمن از بهترین کارگردانهای دهه 1970 هستش. دیوانه ای از قفس پرید با ابزی جک نیکلسون فراموش نشدنیه

50+0-

جمعه 25 تير 1395



>>>آشنا:

اسم فیلم خیلی چندپهلو هستش "لباس کندن" "لباس درآوردن" هم میشه ترجمش کرد. در ایران طبق کتاب فرهنگ جهانی فیلم بهروز دانشور به نام "جدایی" به نمایش دراومده

43+0-

جمعه 25 تير 1395



>>>soldier:

Like

120+0-

جمعه 25 تير 1395




فرم ارسال نظرات خوانندگان

نام (ضروري):
نظر شما (ضروري):
كد امنيتي (ضروري) :
كد امنيتي تركيبي از حروف كوچك انگليسي است. توجه داشته باشيد كه كد امنيتي به كوچك و بزرگ بودن حروف حساس است.