غلامعباس فاضلی
هر پنجشنبه، طعم سینما را در پرده سینما بچشید!
با طعم سینما، سینما را از دریچه ای تازه ببینید!
نقد و بررسی فیلمهای مهم تاریخ سینما در طعم سینما
Les Choses de la vie
The Things of Life))
۱۹۷۰
کارگردان: کلود سوته
فیلمنامه:ساندرو کانتیننزا، ژان لوپ دایادی، کلود سوته، و پل گیمار (بر اساس رمان «تقاطع» نوشته پل گیمار)
مدیر فیلمبرداری: ژان بوفتی
بازیگران: میشل پیکولی، رومی اشنایدر، لنا ماساری، ژرار لارتیگو، و...
موسیقی متن: فیلیپ سارد
تدوین: ژاکلین تیدوت
تهیه کننده: ژان بولواری، ریموند دان، رونالد ژرارد
زبان فیلم: فرانسوی
محصول: فرانسه/ایتالیا/سوئیس
تاریخ نخستین نمایش: ۱۳ مارس ۱۹۷۰
رنگی
۸۹ دقیقه
خلاصه داستان: یک معمار میانسال (پی یر/میشل پیکولی) که از همسرش (کاترین/لئا ماساری) جدا شده و با زنی که دوست اش دارد (هلن/رومی اشنایدر) زندگی می کند درگیر دریافت ها و احساسات پیچیده ای درباره عشق می شود. با وجود اینکه او «هلن» را بیش از «کاترین» دوست دارد، اما وقتی خاطرات زندگی مشترک اش با «کاترین» را در ذهن مرور می کند درمی یابد نیرویی که از سوی «کاترین» احساسات او را درگیر می کند ناشی از «خاطرات» طولانی مدت آنها با هم است. چیزی که در رابطه او و «هلن» وجود ندارد.
پس از جرو بحثی جدی با «هلن» او با اتومبیل عازم سفری به شهری دیگر می شود. در راه رابطه اش با «هلن» را مرور می کند و به این نتیجه می رسد که به این رابطه پایان دهد. یادداشتی برای «هلن» می نویسد و در آن ختم رابطه شان را اعلام می کند. اما در راه تصادف می کند و می میرد. وقتی «کاترین» به بالین او در بیمارستان می رسد نامه را می بیند اما آن را پاره می کند. «هلن» که خبر تصادف «پی یر» را شنیده به بیمارستان می اید بی آنکه بداند «پی یر» در واپسین ساعت های عمرش تصمیم گرفته از او جدا شود.
طعم سینما – شماره ۱۷۹ : اصول و ارزشهای زندگی (Les Choses de la vie)
شاید در توصیف فیلم اصول و ارزش های زندگی/چیزهای زندگی کلود سوته همین بس که بتوان آن را فیلمی دانست که فقط یک کارگردان «فرانسوی» می توانست از عهده ساختش برآید. چنین دریافت ظریف و پیچیده ای از روابط انسانی قطعاً از عهده یک کارگردان آمریکایی، ایتالیایی، کانادایی، هلندی، یا حتی آلمانی برنمی آمد! چون فیلم درباره ابعادی از زندگی عاطفی بشر است که در هیچ فیلم دیگری از آن سخن نرفته.
در طول تاریخ سینما ابعاد مختلف پیچیدگی های روابط زناشویی در فیلم هایی نظیر آنی هال وودی آلن، نزدیک تر مایک نیکولز، بی وفا آدریان لین بیان شده، اما قطعاً هیچکس از منظری که کلود سوته در این فیلم به ابعاد مکتوم روابط میان زن و مرد پرداخته، آن را بررسی نکرده است.
اصول و ارزشهای زندگی کلود سوته درباره مفهومی چنان ظریف سخن می گوید که فقط می شد از یک کارگردان فرانسوی با پشتوانه ای تاریخی از سرزمینی که در آن رمانتیسیسم، اگزیستانسیالیسم، رمان نو، و... در تار و پودش تنیده شده اند انتظارش را داشت.
فیلم صراحتاً به ما می گوید اگر در یک رابطه عاشقانه «خاطره» وجود نداشته باشد آن رابطه با گذشت التهابات و هیجان های اولیه، به گسست دچار خواهد شد. اصول و ارزشهای زندگی کلود سوته برای نخستین بار در تاریخ سینما این دیدگاه را مطرح می کند که قدرت «خاطرات» چنان وسیع است که می تواند رابطه ای که دچار رخوت شده را در هر زمان ترمیم کند و به شور روزهای نخستین بازگرداند.
*****
کلود سوته در ایران کارگردان چندان محبوبی نیست. فیلم های او کمتر فرصت دیده شدن را پیدا کرده اند. خطرها را طبقه بندی کن نخستین فیلم او لابلای آرشیو کلکسیونرهای فیلم گم است و معمولاً کسی رغبتی برای تماشای آن ندارد!
او بیشتر با دو فیلم سزار و رزالی و ونسان، فرانسوا، پل، و دیگران (که سالها قبل نمایش موفقی در «فیلمخانه ملی ایران» داشت) در میان سینمادوستان ایرانی شهرت دارد. نسل قدیمی تر خاطره نمایش چند فیلم او را در «جشنواره جهانی فیلم تهران» در دهه ی ۱۳۵۰ پاک فراموش کرده اند! شخصاً اعتقاد دارم سزار و رزالی و فیلم محبوب تر ونسان، فرانسوا، پل و دیگران فیلمهایی نامنسجم اند که بداعت آنها در نمایش ابعادی از روابط بشری موجبات شهرت شان را فراهم کرده است. و از همین رو اصول و ارزشهای زندگی او را بهترین فیلم اش می دانم. سوته در سال ۲۰۰۰ ودر سن ۷۶ سالگی درگذشت. او تا پنج سال پیش از مرگ اش فیلم ساخت. بارها برای دیگران فیلمنامه نوشت. به اعتقاد من چیز مهمی که در کارنامه او قابل تأمل است متمایز بودن فیلم های او (به ویژه فیلم های دهه ی هفتادش) از هر فیلمساز دیگری است. او مستقل از فیلمسازان «موج نو» جلوه می کند و متفاوت از نسل «سنتی» کارگردانان فرانسوی به نظر می آید. همواره درباره چیزهایی فیلم ساخت که دیگران کمتر از آن سخن گفته بودند.
*****
فیلیپ سارد آدم خیلی مهمی در این فیلم است. او آهنگساز محبوب کلود سوته بود که در چند فیلم برایش موسیقی نوشته است.
در سینمای فرانسه سه آهنگساز برجسته همواره درخشیده اند. موریس ژار، ژرژ دلرو، و فیلیپ سارد. موریس ژار از ابتدای دهه ی ۱۹۶۰ با درخشش در لورنس عربستان و بعد دکتر ژیواگو اساساً از مرزهای سینمای فرانسه گذشت و به یک آهنگساز جهانی تبدیل شد. ژرژ دلرو نیز رفته رفته به آهنگسازی با ابعاد جهانی بدل گشت. اما فیلیپ سارد عمدتاً در محدوده سینمای فرانسه باقی ماند و ناگفته نماند که آلبوم هایش بیش از آن دو آهنگساز دیگر بدیع، مرغوب، و متفاوت نوشته شد. آلبوم موسیقی او برای این فیلم نخستین بار در زمان نمایش این فیلم در ۱۱ قطعه روی صفحه عرضه شد. چند سال بعد روی نوار کاست در ۴ قطعه منتشر گردید و بالاخره آلبوم کامل تری از آن در سال ۱۹۸۹ در ژاپن و ۱۹۹۲ در ایتالیا عرضه گردید.
در سال ۲۰۰۲ آلبومی تحت عنوان «سینمای کلود سوته، موسیقی فیلیپ سارد» در فرانسه منتشر شد که در ۲۷ قطعه منتخبی بود از ۱۰ فیلمی که کلود سوته ساخته و فیلیپ سارد برای آنها موسیقی ساخته است.
*****
با اینکه نام چیزهایی برای زندگی ترجمه فارسی وفادارتری برای فیلم است اما با دیدن فیلم درمی یابیم گویاتر است عنوان اصول و ارزشهای زندگی برای آن انتخاب شود، چون منظور فیلم از آن «چیزها» همان «اصول و ارزشها» است.
این نخستین و شاید واپسین مرتبه در طول تاریخ سینماست که کارگردانی در فیلم اش، اصول و ارزشهای بناکننده زندگی را نه عشق های لحظه ای به سبک «جک» و «رز» فیلم تایتانیک، یا آن سه گانه سطحی ریچارد لینکلیتر پیش از طلوع/غروب/نیمه شب، که عشق را به سطحی ترین شکل تبدیل می کند؛ بلکه «خاطرات» می داند. «خاطرات» به روایت کلود سوته بناکننده ی زندگی هستند.
غلامعباس فاضلی
برای مطالعه دیگر فیلم هایی که در «طعم سینما» معرفی و بررسی شده اند اینجا را کلیک کنید
انتشار مقالات سایت "پرده سینما" در سایر پایگاه های اینترنتی ممنوع است. |
|