مانی بزرگمهر
نقد و بررسی فیلم آقا یوسف ساخته علی رفیعی
خلاصه داستان: آقا یوسف (مهدی هاشمی) کارمند بازنشسته ایست که چند سالی است شغل نظافتکاری خانه ها را پیش گرفته. همسر او سالهاست فوت کرده و آقا یوسف با دخترش رعنا (هانیه توسلی) زندگی می کند. پسر آقا یوسف به کانادا رفته و آقا یوسف در غیاب پسرش عهده دار مخارج عروس (لیلا بلوکات) و نوه اش می باشد و به آنها سرکشی می کند. هر روز صبح آقا یوسف بعد از برخاستن از بیدار شدن از خواب سه نان سنگک برای صبحانه می خرد، که یکی از آنها را از لای در به زن همسایه می دهد، یکی را به خانه می آورد و با دخترش می خورد، و سومی را به قهوه خانه می برد و در کنار دوستانش می خورد. او نظافتکار بودنش را از دخترش رعنا پهان می کند. هر روز با کیف کارمندی اش از خانه بیرون می آید و در قهوه خانه کیف کارمندی اش را با کیف نظافتکاری عوض می کند و از آنجا راهی خانه های مردم می شود. بیشتر مشتری های او از طبقه اعیان هستند. آقا یوسف معتمد خانواده هایی است که برایشان کار می کند. خانواده ها دوستش دارند و با او احساس صمیمیت می کنند.
رعنا دختر آقا یوسف به اتفاق گروهی در حال روخوانی متن «شازده کوچولو»ی اگزوپری است. در عین مهربانی با پدرش، عمیقاً جاه طلب و دارای تمایل به زرق و برق و دارای روابط گسترده به نظر می رسد.
یک روز وقتی آقا یوسف در منزل دکتری خوشگذرانی و در غیاب او در حال نظافت است صدای دخترش رعنا را روی پیغامگیر می شنود که برای دکتر پیغام می گذارد! او متوجه می شود رعنا، دختری که او تلاش فراوانی برای تربیت او کرده و بسیاری او را برازنده تصور می کنند یکی از معشوقه های دکتر است. آقا یوسف به هم می ریزد. در هم می شکند، ویران می شود... آقا یوسف این راز را با دوست قدیمی و صمیمی اش (شاهرخ فروتنیان) در میان می گذارد و چند روز بعد دکتر با ضربات چاقوی فردی زخمی می شود. در جریان بازجویی پلیس از دوستان دکتر، آقا یوسف متوجه می شود صدای یکی از معشوقه های دکتر (لادن مستوفی) شباهت عجیبی با صدای دخترش رعنا دارد. وقتی با او صحبت می کند متوجه می شود صدای تلفنی او را با رعنا اشتباه گرفته بوده. آقا یوسف از اشتباه بودن گمان بدی که در مورد دخترش داشته خوشحال می شود و با رعنا آشتی می کند. وقتی چند روز بعد آقا یوسف مجدداً برای نظافت به منزل دکتر می رود...
**********
یک داستان که از طرفی به حد کافی غیرقابل پیش بینی، و از طرف دیگر ساده به نظر می رسد. آنقدر ساده که به داستان های آنتوان چخوف پهلو می زند. و این داستان در این دورانی که به نظر می رسد «داستان» در سینمای ایران تمام شده مثل جواهری ناب جلوه می کند. مرواریدی که فقط از دل صدف کهن دکتر علی رفیعی می توانست بیرون بیاید.
آقا یوسف بدون شک فیلم قابل توجهی است. اسم فیلم ساده است. گویی دکتر رفیعی هم بیشتر مجذوب سویه های چخوفی داستانش بوده است و سویه های پیچیده داستان برایش اهمیت چندانی نداشته. اما به هرحال فکر می کنم این فیلم، فیلم «داستان» است تا فیلم «کارگردان»ی.
شاید چکیده ی همه سبک و سیاق فیلم را بشود در صحنه کوتاهی مشاهده کرد که رعنا و دوستش (پگاه آهنگرانی) وارد خانه زن همسایه می شوند. تصور رعنا این است حالا که پدرش با او قهر کرده، از این زن میانسال که پدر هر روز صبح قرص نان سنگکی برایش می برد، برای او خواستگاری کند. وقتی پرده ی جلوی در خانه را کنار می زند متوجه می شود آن زن شوهری علیل دارد و در واقع آقا یوسف هر روز نان سنگک را برای شوهر فلج آن زن می برده! در این صحنه مرکز توجه کارگردان روی چیست؟ زن؟ تعجب رعنا؟ شوهر؟... نه! پرده ی تکه دوزی شده ی پشت در! که البته به اندازه یک دنیا فریبنده و رویایی است. به عبارت دیگر فکر می کنم دکتر علی رفیعی در کارگردانی این اثر نه مجذوب سویه های چخوفی آن شده (مثل سهراب شهید ثالث) نه مجذوب سویه های معمایی آن شده (مثل واروژ کریم مسیحی) نه مجذوب ابعاد روانشناسانه (مثل اصغر فرهادی) و نه مجذوب درونمایه های اجتماعی (مثل رخشان بنی اعتماد) و نه مفاهیم انسانی (داریوش مهرجویی) او مجذوب جنبه های «نمایش»ی داستان شده. منتهی این سویه ها نه در میزانسن، بلکه در صحنه آرایی متجلی شده اند. چیزی که در فیلم قبلی دکتر رفیعی ماهی ها هم عاشق می شوند شادهد آن بودیم. دنیایی از رنگ. لباس های رنگی، کفش های رنگی، اتاق های رنگی، اتومبیل های رنگی، و...
آقا یوسف در عین بهره مندی از یک داستان خوب، بیشتر تجلی هنر صحنه آرایی دکتر فیعی است. بنابراین اگرچه ممکن است در مواجهه با این فیلم خوب بی رحمانه به نظر برسد، اما فکر می کنم احتمالاً –احتمالاً_ هر کدام از آدم های فهرست بالا این فیلم را می ساخت، آقا یوسف فیلم بهتری از اب درمی آمد. در شرایط فعلی این فیلم، متوسط یا فقط اندکی بالاتر از متوسط است. یک چهارشنبه سوری مردانه است! منتهی به جای اینکه داستان زنی باشد که نظافتکار به خانه اش می رود، قصه مرد نظافتکاری است که به خانه های مردم می رود.
آقا یوسف فیلم پیچیده ای نیست. فیلم ساده ای هم نیست. مزونی از لباس های پر رنگ و گریم های غلو شده ی زنانه و چهره های بیش از حد عادی کرم پودر خورده است در یک داستان چخوفی. بازی ها به طور کلی در حد متوسط است و بازی مهدی هاشمی اندکی بالاتر از بقیه. هیچ چیز در فیلم سردستی گرفته نشد. اما من فکر می کنم به هیچ چیز هم عمیق نگاه نشده. تماشای این فیلم را نباید از دست داد، و از طرفی نمی شود زیاد هم به آن دل بست.
در همین رابطه ببینید
گزارش تصویری: عکس های الهام عبدلی از نشست پرسش و پاسخ فیلم آقا یوسف در جشنواره فجر
در همین رابطه بخوانید
گزارشی از نشست نقد و بررسی فیلم آقا یوسف به کارگردانی دکتر علی رفیعی
انتشار مقالات سایت "پرده سینما" در سایر پایگاه های اینترنتی ممنوع است. |
|