نگاهی به فیلم «تاج محل» ساخته دانش اقباشاوی (یکی از فیلم های بخش نگاه نو جشنواره فجر)

گویا جنجال آفرینی برای هر فیلمی که در ابتدا یک پدیده در سینمای ایران محسوب می شد بعد از گذشت چند ماه و توفیق فیلم هایی که دچار جار و جنجال های بی مورد شده و در گیشه با موفقیت چشمگیر روبرو شده بودند دیگر برای دست اندکاران فیلم ها به یک روال طبیعی تبدیل شده است!

گویا دست اندکاران فیلم ها تصمیم گرفته اند در این وانفسای سینمای ایران که به اذعان همگان شرایطی سخت و بحرانی را پشت سر می گذارد با جنجال آفرینی های بی مورد برای فیلم هایشان و ایجاد حاشیه های دروغین موفقیت فیلم هایشان را در گیشه تضمین کنند، چرا که آنگونه که شواهد نشان داده دیگر مخاطبان سینما بدون وجود جار و جنجال به دیدن فیلم ها نمی روند!

تاج محل اولین فیلم دانش اقباشاوی و به تهیه کنندگی سید رضا میرکریمی هم یکی از همان فیلم ها است و طی ماه های گذشته سر و صدای زیادی را در بین اهالی رسانه برپا کرده بود. به گونه ای که شخصاً برای من خیلی جالب شده بود که به دیدن این فیلم بنشینم اما این اشتیاق بعد از تماشای فیلم در اکران خصوصی اش به قدری کور شد که تا چند لحظه ای از این که عنوان فیلم و سینما بر چنین تصاویری نهاده شود بیزار شدم!

کارگردان تاج محل با این که سعی کرده به شدت به فضای رئالیستی در فیلم اش پایبند باشد و به زندگی روزمره آدم های عادی کوچه و خیابان نزدیک شود به دلیل نگاه نادرست و استفاده از نابازیگران نتوانسته موفق عمل نماید چرا که بیش از هر نکته تکنیکی بازی به شدت تصنعی و غیرقابل باور تمامی بازیگران فیلم به ویژه زن و شوهری که نقش های اصلی و کلیدی فیلم را ایفا می کنند در وهله اول بدجور در ذوق تماشاگران می زند.

از سوی دیگر هرچند که کارگردان سعی بر آن داشته تا آدم هایی را نشان بدهد که حاضرند تحت هر شرایطی ولو آن که به ضررشان باشد بر سر آرمان هایشان ایستادگی کنند اما به دلیل شعاری بودن این مطلب بسیار مهم به سمت کلیشه پردازی سوق پیدا کرده است.

تاج محل اصولاًبیشتر یک مستند است تا فیلم داستانی و سینمایی! چرا که اصولاً فیلم تنها بر یک ایده نسبتاً خوب اما به شدت کلیشه ای استوار است و هیچ فیلمنامه اصولی ندارد، عنصر مهم درام در این فیلم به طرزی شگفت آور تنها در دقایق پایانی فیلم شکل می گیرد و هیچ نقطه اوج و فرودی در سراسر فیلمنامه به چشم نمی خورد. شخصیت پردازی های فیلمنامه آنقدر سردستی انجام شده که مخاطب به هیچ عنوان با هیچ یک از شخصیتهای فیلمنامه ولو در دردناک ترین و بحرانی ترین شرایط احساس همدردی نکرده و نمی تواند با آن ها همذات پنداری نماید.

از طرف دیگر فیلمساز بسیار سعی بر آن داشته تا در فیلم اش قهرمان پروری کند و از همین رو تمامی خصیصه های یک قهرمان را به شخصیت اصلی فیلم اش داده است غافل از آن که با نشان دادن سلوک و آداب و رفتار عجیب و باسمه ای نمی تواند دردی از این شخصیت دوا کند!

حضور تعداد کثیری از شخصیت های زائد در این فیلم که حضور و یا عدم حضورشان هیچ پیشبردی در روند داستان ندارند نیز یکی دیگر از نکات منفی این به اصطلاح فیلم است.

معلوم نیست که قصد فیلمساز از ساخت این فیلم چه بوده است؟ آیا می خواسته تا مثلاً خونگرمی جنوبی ها را در این فیلم به تصویر بکشد؟ آیا می خواسته آداب و رسوم یکی از قوم های ایرانی را به تصویر بکشد؟ آیا تمایل داشته در مورد حس انسان دوستی شعاری بدهد؟

هیچ چیز مشخص نیست! اما این بسیار مشخص است که فیلمساز تنها و تنها سعی بر آن داشته تا با نشان دادن تصاویری ابتدایی شعارهایی در مورد ایثار، گذشت، مهر، محبت، انسانیت، خانواده دوستی و امثالهم را به مخاطبان اش بدهد.

شاید این فیلم جزء معدود فیلم‌هایی باشد که مشخصاً درباره آبادان و موقعیت کنونی‌اش ساخته شده است. از همین رو می توان نام بی مورد تاج محل را به آبادان تغییر داد! چرا که در این فیلم مخاطب تنها و تنها شاهدتمام عناصر بومی، فرهنگی و زبانی آبادان است و بس!

از شنا در کارون و حرکت کشتی ها، تا ساز و آواز دمام و دهل و سنج، دوچرخه سواری در خیابان های تفدیده و خلاصه همه چیز کاملاً در اختیار فیلمساز بوده تا فیلمی مستند در مورد آبادان تهیه کند حالا چرا این کار را نکرده خدا می داند!

در کل از همین حالا می توان بر این امر صحه گذاشت که این فیلم یکی از بدترین فیلم های این دوره از جشنواره است. چرا که فیلم صرفاً به شعور مخاطبانش توهین می کند و بس!