نقد فیلم کلاس هنرپیشگی

آخرین ساخته ی علیرضا داوودنژاد، اثری متفاوت در کارنامه ی اوست. کارنامه ای که هم مرهم و نیاز دارد، هم هوو و ملاقات با طوطی. او که  سال هاست پرچمدار  عرصه ی سینمای مستقل و خارج از جریان مرسوم بوده، گهگاه برای تأمین هزینه های ساخت فیلم های غیرسفارشی اش، دست به دامان سینمای تجاری شده است.

کلاس هنرپیشگی، به لحظ فرم و روایت، شیوه ی جدیدی در سینمای ایران محسوب می شود. داوودنژاد،  تأثیر مسائل اجتماعی و اقتصادی را در روابط و مناسبات یک خانواده، بررسی می کند و ماجراهایی که در یک کلاس هنرپیشگی جریان دارد، و داستان هایی که در آن تعریف می شود، روایت های مختلف فیلم را به هم پیوند می دهد. فیلمی در باره ی حرص و طمع و عصبیت جاری در روزگار ما و نمایشی که از خلال آن، با منشوری از زندگی  چندوجهی طبقه  متوسط رو به رو می شویم. طبقه ای از اجتماع امروز ما که وصف شرایط  روانی، نوع و جنس اندیشه و طرز مواجهه اش با مشکلات و چالش های اجتماعی ، دست مایه ی بسیاری از فیلم های روز است که موفقیت آنها در گروی توانایی شان در نشان دادن شخصیت هایی باورپذیر و روزمرگی های بی پایان آنها،  بر پرده سینماست.

اصغر فرهادی با سه گانه اش، تلاش منحصربه فردی در راستای خلق تصویری از معضلات این طبقه کرد و در این مسیر رویکردی قصه محور و پر تعلیق را انتخاب نمود. میرکریمی به آفرینش روزمرگی و جزییات فراوان اش با نگاهی دورادور به قصه و پندهای اخلاقی پرداخت. کاهانی نیز با تعبیه ی فضایی گروتسک گونه  و نمایش اغراق آمیز بدبیاری ها، این طبقه را بر پرده ی سینما مجسم نمود. اما داوود نژاد، راهی متفاوت را در پیش گرفت و برای عینیت بخشی به زندگی در فیلم اش، دست به تلاشی همه جانبه  زده است.

داوود نژاد با استفاده از دوربین روی دست، بداهه پردازی (متفاوت با سبک جعفر پناهی از لحاظ فرم و محتوا)،  نماهای پلان سکانس، لحن محاوره ای در گفتار، جدال های کلامی و  توی حرف هم پریدن های هنرجویان کلاس هنرپیشگی، بر خلق دنیای واقعی و گرم خود تأکید کرده و دو خط داستانی عمده فیلم (ماجرای عشق دو جوان و ماجرای جنجالی ارث و تبدیل به سکه) را با قالبی ترکیبی از فیلمنامه داشتن و بداهه کار کردن، به سر منزل مقصود میرساند.

تنش و حجم بالای مشاجرات و پرخاشگری ، که بیانگر ناتوانی مردمان امروز در برقراری ارتباط موثر و منجر به نتیجه است ، بر فیلم سایه افکنده و حتی به روابط زنان سالخورده نیز -که معمولا تمثال نرم خویی و مهربانی در سینما هستند-  سرایت کرده و  دریچه های تفاهم متقابل را میبندد.

داوودنژاد با هوشمندی و شناخت با لای اش از قواعد ژانرها (و نحوه ی گریز از آنها)، مرز میان خیال و واقعیت را چنان بی رنگ می کند که معلوم نمی شود در کدام نما با صحنه ای از پیش نوشته و در کدام با جلوه ای از واقعیت محض که در لحظه اتفاق می افتد (و دوربین ثبت اش می کند)، مواجه هستیم. حضورخود او (با تکنیک بیگانه سازی  برشت وار)، به عنوان کارگردان و عضوی از خانواده، همراه با دوربین هایی که گه گاه در قاب جای می گیرند، سیلی محکمی بر گوش مخاطب است که غرق در تماشای عاشقانه ای شده که زنده، پویا و ملموس می نماید . فیلم در فیلمی که متفاوت با نمونه های دیگر در سینما، توانایی تفکیک را از بیننده گرفته و صرف نظر از اطلاعات روایی، به آیینه ی تمام نمای وضعیت تاریخی و عمومی نسل های معاصر بدل می شود.

فرم مصاحبه و حرفهای آدم ها،  رو به دوربینی که انگار در خلوت درونی شان حضور دارد و توان دروغ گفتن را از آنها می گیرد، از بدیع ترین عناصر ساختاری فیلم است. (قبلاً، خود او در مصائب شیرین، دست به چنین کاری زده بود ولی در آفرینش فضا، چنین موثر نبود. همچنین، کرم پور در چه کسی امیر را کشت، تجربه مصاحبه را داشت، ولی نه با این میزان خلاقیت در اکتشاف واقعیات و صرفا نوعی بدعت در فرم رایج بود.) این فرم، علاوه بر کمک به خلاصی از اتلاف وقت برای انتقال اطلاعات داستانی، شکلی از واکاوی روان، درونیات و عواطف انسانی است که در سینمای ایران کاملاً تازگی داشته و تجربه ی منحصر به فردی در مسیر واقع گرایی مینی مال محسوب می شود.

خشایار سنجری

در همین رابطه دیگر نقدهای منتقدان سایت پرده سینما را بر فیلم «کلاس هنرپیشگی» بخوانید

یک مانیفست احمقانه خانوادگی؛ نگاهی به فیلم «کلاس هنرپیشگی» ساخته علیرضا داوود نژاد- رضا منتظری

یک بازیگوشی کمی نچسب اما موفق؛ نقدی بر فیلم «کلاس هنرپیشگی» ساخته علیرضا داوود نژاد-محمدمعین موسوی

عاشقانه ای زنده، پویا و ملموس؛ نقدی بر فیلم «کلاس هنرپیشگی» ساخته علیرضا داودنژاد –خشایار سنجری

سمپاتیِ مرا بپذیرید، اما به سبک خودم! نقدی بر فیلم «کلاس هنرپیشگی» ساخته علیرضا داودنژاد (سینا نجفیان)