در سال‌های برگزاری اسکار، فیلم‌های محصول كشورهای اروپایی یكه‌تاز بی‌رقیب این عرصه بوده‌اند؛ به طوری‌كه از 62 جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان، اسكار تا به امروز، 51 جایزه نصیب فیلم‌های اروپایی شده است و سهم كشورهای آسیایی تنها پنج جایزه، كشورهای آفریقایی3 جایزه و كشورهای قاره آمریكا نیز 3 جایزه اسكار بوده است. فیلم‌های ایتالیایی با 13 جایزه پیشتاز هستند.      

فیلم‌های تولید كشورهای اروپایی پیشتاز بی‌رقیب بخش «بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان» جوایز اسكار هستند و در این عرصه هیچ فرصت خودنمایی به دیگر كشورها نداده‌اند. طی هفته گذشته اكثریت كشورهای جهان با معرفی نمایندگان خود به بخش «بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان» جوایز اسكار، حضور خود را در این بخش جذاب و پرطرفدار اعلام كردند و ایران نیز روز گذشته با انتخاب بدرود بغداد ساخته مهدی نادری رسماً به جمع این كشورها پیوست.

بخش «فیلم های غیرانگلیسی زبان» جوایز اسكار یكی از جذاب‌ترین شاخه‌های جوایز اسكار است و فیلم‌های بلندی كه خارج از آمریكا تولید شده باشند و زبان به‌كار رفته در آن‌ها عمدتاً غیر انگلیسی باشند، مجاز به رقابت در آن هستند. به بهانه تكمیل تقریبی فهرست فیلم‌های معرفی‌شده به بخش «بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان» جوایز اسكار، نگاهی به تاریخچه برگزاری این در ادوار گذشته می‌اندازیم:

زمانی‌كه اولین مراسم اعطای جوایز اسكار در 16 می 1929 برای تقدیر از بهترین فیلم‌های سال 1927 برگزار شد، بخش جداگانه‌ای برای فیلم‌های «غیرانگلیسی زبان» تعریف نشده بود. اگرچه آكادمی اسكار بین سال‌های 1947 تا 1955 جوائز افتخاری به بهترین فیلم‌های غیرانگلیسی زبان ساخته‌شده در خارج از آمریكا اعطا می‌كرد،‌ اما این جوایز مبنای قابل قبولی نداشتند.

برای مثال در سال 1953 این بخش از جوایز اصلاً برگزار نشد و حتی در آن سال‌ها هیچ رقابتی در این بخش وجود نداشت؛ چراكه درواقع هیچ نامزدی معرفی نمی‌شد و تنها یك فیلم به‌عنوان اثر برتر انتخاب می‌شد. از سال 1956 در بیست‌و نهمین مراسم سالانه جوایز اسكار بود كه بخش «بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان» رسما راه‌اندازی شد و تا به امسال هر دوره برگزار می‌شود. برخلاف دیگر بخش‌های جوایز اسكار، بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان منحصراً به یك فرد تعلق نمی‌گیرد؛ گرچه كارگردان فیلم جایزه را دریافت می‌كند، اما این جایزه‌ای است برای كل كشور معرفی‌كننده آن فیلم.

در سال‌های برگزاری این جایزه، فیلم‌های محصول كشورهای اروپایی یكه‌تاز بی‌رقیب این عرصه بوده‌اند؛ به طوری‌كه از 62 جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان، اسكار تا به امروز، 51 جایزه نصیب فیلم‌های اروپایی شده است و سهم كشورهای آسیایی تنها پنج جایزه، كشورهای آفریقایی3 جایزه و كشورهای قاره آمریكا نیز 3 جایزه اسكار بوده است.

یكی از انتقاداتی كه همیشه به آكادمی اسكار در برگزاری این بخش وارد می‌شود، محدود بودن كشورها در معرفی تنها یك فیلم است. قانون آكادمی اسكار می‌گوید «هر كشور، یك فیلم» و این قانون اگرچه فرصت برابری برای همه كشورها در این رقابت ایجاد می‌كند، اما از سوی دیگر موجب می‌شود تا كشورهایی چون ایتالیا، آلمان یا فرانسه كه از سینمای پویا و قدرتمندی بهره می‌برند، مجبور به نادیده گرفتن برخی فیلم‌های مطرح خود شوند. برای مثال در سال 2007 در هشتادمین دوره جوایز اسكار فیلم موفق زندگی صورتی كه بازیگر نقش اول آن ماریو كوتیلار حتی موفق به كسب اسكار شد، به آكادمی معرفی نشد؛ چون فرانسه تنها حق معرفی یك فیلم را داشت كه انتخاب آنها فیلم ضدایرانی پرسپولیس بود.

دیگر محدودیتی كه قانون این بخش ایجاد می‌كند، گریبان كمپانی‌های سازنده آن را می‌گیرد. در برخی موارد چندین كشور مشتركاً اقدام به ساخت یك فیلم می‌كنند و از آنجایی كه هیچ ‌یک نمی‌توانند منحصراً آن را متعلق به خود بدانند، در نتیجه آن فیلم به رغم شایستگی از حضور در رقابت اسكار بازمی‌ماند. نمونه بارز آن خاطرات دوچرخه (2004) محصول مشترک چند كشور بود كه نتوانست ازسوی هیچیک از سازندگان به اسكار بهترین فیلم غیرانگلیسی معرفی شود. هرچند این فیلم جایزه اسكار بهترین موسیقی را كسب كرد و در جشنواره‌های متعدد تحسین شد.

همان‌طور كه در ابتدای این مقاله گفته شد، كشورهای اروپایی بیشترین سهم را در جوایز اسكار بهترین فیلم غیرانگلیسی اسكار داشته‌اند كه در این میان فیلم‌های ایتالیایی بیشترین جایزه را نصیب خود كرده‌اند. ایتالیا مجموعا 13بار موفق به كسب جایزه اسكار بهترین فیلم غیرانگلیسی شده و در مجموع 27 بار نامزد این جایزه بوده است. فرانسه با 12بار كسب این جایزه در مكان دوم قرار دارد. این در حالیست كه فیلم‌های تولید اسپانیا با اختلافی چشم‌گیر یعنی 4 جایزه اسكار در رتبه سوم مشتركاً با ژاپن قرار گرفته است. چهار كشور سوئد، شوروی سابق، هلند و چك‌و اسلواكی سابق هركدام سه‌ بار این جایزه معتبر را كسب كرده‌اند. دانمارك، آلمان، آرژانتین و سوئد نیز با كسب دو جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی در رتبه‌های بعدی قرار دارند. 11 كشور از جمله تایوان هركدام یك‌بار این تجربه شیرین را داشته‌اند.

از میان تمامی كارگردانانی كه كسب جایزه اسكار بهترین فیلم غیرانگلیسی را تجربه كرده‌اند، فدریكو فلینی، كارگردان بلندآوازه سینمای ایتالیا متمایزتر است. وی در مقام كارگردان توانست چهار بار این جایزه معتبر را كسب كند و از این حیث همچنان ركورددار است. فلینی در سال‌های 1956 برای جاده، 1957 برای شب‌های كابیریا، 1963 برای هشت‌و نیم و در سال 1974 برای آماركورد چهار اسكار بهترین فیلم غیرانگلیسی را برای سینمای ایتالیا به‌همراه آورد.

از سرشناس‌ترین فیلم‌های جاضر در جوایز سال 2011 آكادمی اسكار در بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی می‌توان از عمو بونمی كه می‌تونه زندگی گذشته‌اش را به‌یاد بیاره، برنده نخل طلای كن 2010 از تایوان، فیلم عسل از تركیه ساخته‌ سمیح كاپلان اوغلو برنده خرس طلای شصتمین جشنواره‌ فیلم برلین و فیلم از خدایان و انسان‌ها از فرانسه ساخته‌ خاویر بیوو، برنده جایزه‌ هیات داوران جشنواره كن نام برد.

اکنون نگاهی به برندگان ادوار گذشته جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی اسكار می‌اندازیم:

2010          راز چشم‌هایش      آرژانتین                      خوان خوسه كامپانلا

2009          عزیمت                    ژاپن                           یوجیرو تاكتیا

2008          خائنین                    اتریش                         استفان روزویستكی

2007          زندگی‌ دیگران         آلمان                   فلورین هنكل فان دونرسمارك

2006          توتسی                   آفریقای‌جنوبی                  گاوسین هود

2005          دریای درون             اسپانیا                           آلخاندرو آمنابار

2004          تهاجم بربرها           كانادا                             دنیس آركاند

2003          هیچ‌جا در آفریقا      آلمان                            كارولین لینک

2002          سرزمین هیچكس    بوسنی                          دانیس تانوویچ

2001           ببر خیزان، اژدهای پنهان   تایوان                            آنگ‌ لی

2000           همه‌چیز درباره مادرم       اسپانیا                           پدرو آلمادوار

1999          زندگی زیباست                  ایتالیا                            روبرتو بنینی

1998          كاراكتر                               هلند                             مایك فن دیم

1997         كولیا                                  جمهوری‌چک                 ژان سواراك

1996         خط آنتونیا                           هلند                           مارلین گوریس

1995         آفتاب سوخته                     روسیه                       نیكتیا میخالكوف

1994         بل اپوک                              اسپانیا                        فرناندو تروئبا

1993         هندوچین                             فرانسه                      رگیس وارگینه

1992         مدیترانه                               ایتالیا                  گابریل سالواتورس

1991          سفر امید                           سوئیس                       خاویر كولر

1990          سینما پارادیزو                    ایتالیا                        جوزپه تورناتوره

1989         پله فاتح                              دانمارك                      بیل آگوست

1988        ضیافت بابت                        دانمارك                       گابریل اكسل

1987        حمله                                    هلند                   فونس رادماركس

1986        گزارش رسمی                     آرژانتین                      لوئیس پوئنزو

1985        حركات خطرناک                  سوئیس                      ریچارد دمبو

1984       فانی و الكساندر                    سوئد                     اینگمار برگمن

1983      آغاز دوباره                             اسپانیا                خوزه لوئیس گارسی

1982      مفیستو                                مجارستان                   استفان سزابو

1981      مسكو اعتقادی به گریه ندارد     روسیه             ولادیمیر منشوف

1980      طبل حلبی                             آلمان غربی             فولكر شلوندورف

1979     دستمالت را در بیاور                 فرانسه                 برتراند بلیه

1978     مادام روزا                                 فرانسه                موشه میزراهی

1977    سیاه و سفید رنگی                 ساحل عاج              ژان ژاك آرنائود

1976    درسو اوزالا                              روسیه                     آکیر‌ا كوروساوا

1975   آماركورد                                    ایتالیا                       فدریكو فلینی

1974   شب آمریکایی                           فرانسه                    فرانسوا تروفو

1973   جذابیت پنهان بورژوازی              فرانسه                    لوئیس بونوئل

1972   باغ خانواده فینتسی کونتینی    ایتالیا                      ویتوریو دسیكا

1971   بازپرسی درباره یک شهروند دور از سوظن      ایتالیا     الیو پتری

1969  جنگ و صلح                             شوروی سابق            سرگئی باندارچوک

1968  قطارهای تحت مراقبت           چک و اسكواكی            جیری منزل

1967   یک مرد و یک زن                     فرانسه                           كلود للوش

1966   مغازه در خیابان اصلی            چک و اسلواكی                ژان كادار

1965   دیروز، امروز، فردا                   ایتالیا                             ویتوریو دسیكا

1964   هشت‌و نیم                             ایتالیا                             فدریكو فلینی

1963  یكشنبه‌ها و سی بل                فرانسه                     سرژری بروگویگون

1962   همچون در یک آینه                  سوئد                        اینگمار برگمن

1961   چشمه باكره                           سوئد                           اینگمار برگمن

1960   اورفه سیاه                              فرانسه                        مارسل كامو

1959  عمومی من                              فرانسه                                ژاک تاتی

1958  شب‌های كابیریبا                      ایتالیا                             فدریكو فلینی

1957    جاده                                       ایتالیا                             فدریكو فلینی

1956   سامورائی، افسانه موساشی    ژاپن                    هیروشی ایناگاكی

1955  دروازه جهنم                           ژاپن                          تنوسوكه كینوگاسا

1954                                     جایزه‌ای برگزار نشد

1953  بازی‌های ممنوعه                   فرانسه                          رنه كلمان

1952   راشومون                               ژاپن                                آكیرا كوروساوا

1951   دیوارهای مالاپاگا                  فرانسه                              رنه كلمان

1950  دزد دوچرخه                           ایتالیا                               ویتوریو دسیكا

1949  موسیو ونسان                       فرانسه                             موریس كلوچ

1947  واكسی                                 ایتالیا                                ویتوریو دسیكا

منبع: ایسنا