نیروان غنی پور
نیروان غنی پور
با یادی از بانوی دوبلاژ، استاد رفعت هاشم پور
این روزها که تلویزیون برای چندمین بار اقدام به پخش سریال قصّه های جزیره کرده، خاطره خوش ماجراها، آدم ها و صداهایی که راوی زندگی چندین ساله ای بودند، همچنان زنده و پا برجاست اما حیف و صد حیف با حسی مملو از حسرتی آزار دهنده. حسرت از بابت نشنیدن صدای تا ابد ماندگاری که هنوز در میان ما حضور دارد ولی در حرفه دوبلاژ، دیگر حضوری ندارد. حدود شش سال پیش بود که رفعت هاشم پور در اقدامی خود خواسته عطای حضور در دوبله را به لقایش بخشید و از همه مناسبات آن کناره گیری نمود. پرداختن به جزئیات این موضوع خود مجال دیگری می خواهد که از حوصله این یادداشت خارج بوده و می باید در مقاله ای با عنوان آسیب شناسی رفتاری جامعه دوبلاژ به آن پرداخت. اتفاقاً دلیل مهّم دل زدگی و کناره گیری هاشم پور بر می گشت به برخورد برخی از همکارانش با وی که موجب شد شرایط را نامناسب برای ادامه کار ببیند. چند سال پیش بود که محور اصلی گفت وگوهایم با دوبلورها را بر پایه دوبله شاهکار فیلم محمد رسول الله (ص) قرار دادم و در این بین گفت و گو با بسیاری از عوامل آن اثر صورت گرفت و در مطبوعات به چاپ رسید و تنها مصاحبه با بانو رفعت باقی ماند که علیرغم آگاهی از این موضوع که ایشان هیچ گونه تمایلی برای گفت و گو درباره دوبلاژ ندارد، سر انجام با مساعدت همسرشان (جلال مقامی) موفق شدم از طریق تلفن آن هم در زمانی کمتر از یک دقیقه با ایشان صحبت کنم. هاشم پور در همان مکالمه کوتاه به نکته ای تفکّر بر انگیز اشاره نمود که تا مدّت ها ذهن مرا در گیر کرد. پرسشم این بود که: « شما در دوبلاژ مقام معجزه گر را دارید (اشاره ای بود به نقش گویی درخشان هاشم پور به جای آن بنکرافت در دوبله فیلم معجزه گر اثر آرتور پن) و هر نقشی با صدا و نوع نقش گویی تان بسیار دیدنی و اثر گذار می شود. چه نظری در این باره دارید؟» و این پاسخ را شنیدم: «پسرم! در دوبله هر کی بهتر تقلید کند موفق تر است و منم یک مقلّدم، همین!».
...و حالا باز هم تماشای دوبله قصّه های جزیره برایم همان حال و هوا را دارد که انگار برای اولین بار به تماشایش نشسته ام با حلاوت و شیرینی دلپذیری که دست پخت بانو رفعت است. مقاله زیر حدود سه سال پیش در روزنامه جام جم به چاپ رسیده و معتقدم که خواندنش در این روزها خالی از لطف نیست. به امید روزی که دوباره صدای رفعت هاشم پور را بشنویم. «در جهان دل ما گیاه نا امیدی هرگز نروید».
درباره دوبله سریال قصههای جزیره
جزیره ای با صداهای ماندگار
حرفه دوبلاژ در 30 سال اخیر با افت و خیزهای بسیاری در تلویزیون همراه بوده است. زمانی به دلیل عدم اكران فیلمهای خارجی روز جهان در سینماهای ایران فعالان این عرصه تمام توان و حضورشان را معطوف به تلویزیون كرده و با كمكاریها میساختند یا مانند زمان حال كه حجم زیادی از جدول پخش برنامه شبكهها نیازمند دوبلاژ است (اعم از فیلمهای سینمایی، مستند، انیمیشن، تیزر، آگهی و...)به اصطلاح یكی از مراكز شلوغ و پررفت و آمد تلویزیون، واحد دوبلاژ میشود!.
اما در این میان دوبله سریالهای خارجی بوده كه برای مخاطب تلویزیونی در گذر این سالها تبدیل به خاطره شده است و میتوان ردپای هنر دوبله را (فارغ از حرفه، صنعت یا تكنیكی بودن دوبلاژ) در آن جستجو كرد.
دوبله سریالهایی چون ماركوپولو، سالهای دور از خانه، ارتش سری، لبه تاریكی، در برابر باد، خانم مارپل، پوآرو، ماجراهای شرلوك هولمز، ناوارو، خانه پوشالی، در برابر آینده، مدیركل، فونتامارا، شهر مرزی، كنت مونت كریستو، پزشك دهكده و ... به عنوان یادگارهای دوبله تلویزیونی هستند كه در پخشهای مكررشان نیز همچنان عنصر دیدنی و تازگیشان را حفظ كردهاند.
یكی دیگر از این دوبلههای ماندگار تعلق دارد به دوبله درخشان سریال قصههای جزیره؛ مجموعهای كه با خاطرات نوجوانی نسل ما گره خورده و حتی تماشای دوبارهاش هنوز هم لذت بخش است. بین سالهای 1375 تا 77 كه این سریال از شبكه 2 پخش میشد، در قسمت تیتراژ ابتدایی (با ابتكار مدیر پخش خوش ذوق شبكه) عنوانی اینچنین نقش میبست: «مدیر دوبلاژ: رفعت هاشم پور».
همین عنوان كافی بود كه نام بانوی هنرمند دوبلاژ را تا ابد در ذهنمان حك كنیم؛ بانویی كه با تیزبینی و درك بالا از ساختار اثر، شخصیتهای قصههای جزیره را با مناسبترین صداها رنگآمیزی كرد و بقدری انتخاب دوبلورها برای نقشگویی در این سریال بینقص بود كه بعدها موجب شهرت بسیاری از این صداها در جامعه شد كه در اینجا عملكرد هاشمپور با تقدیرهای فراوانی همراه بود.
كوین سالیوان كانادایی در مقام طراح و تهیهكننده اثر، تمامی فراز و فرودهای جامعه ای كوچك در جزیره زیبای سنت ادوارد را به شكل حرفهای در بطن قصههای جزیره روایت كرد كه به ویژه در پروراندن شخصیتهای داستان رویكرد باورپذیری داشت و برای نمایش در ایران نیز باید این نكات لحاظ میشد كه هاشمپور با وسواس مثالزدنیاش، آن را در شیوه مدیریتش نیز جاری كرد.
از شاخصههای داستان قصههای جزیره، حضور پرسوناژهای كودک و نوجوان پرشماری بود كه با پیشرفت داستان، این شخصیتها رشد میكردند و حتی به دوران بلوغ میرسیدند. بدین منظور هاشمپور تمهید هوشمندانهای اتخاذ كرد و آن استفاده از صدای گویندگانی بود كه توانایی بچهگویی و بزرگسالی را توأمان داشتند.
دوبلورهایی چون مریم شیرزاد، مهوش افشاری، شوكت حجت و ... .
در دوبله قصههای جزیره شاهد دستاورد مهمی در دوبلاژ هستیم و آن یكی شدن صدای دوبلور با نحوه بازی هنرپیشه است كه نقش به سزایی در ماندگاری یك اثر دارد و میتوان به شكل جداگانه به تكتك صداهای دوبله قصههای جزیره پرداخت.
رفعت هاشمپور (صدای نقش هتی كینگ با نقشآفرینی جكی باروز)، نقشگویی درخشان هاشمپور به جای این پرسوناژ را باید در كنار نقشگوییهای ماندگاری چون منوچهر اسماعیلی (كنت مونت کریستو)، ناصر طهماسب (لودویك كسلر در ارتش سری)، فهمیه راستكار (خانم مارپل)، جلال مقامی (رونالد کراون در لبه تاریکی)،بهرام زند (شرلوک هولمز)، اکبر منانی (هرکول پوآرو)، مینو غزنوی (هانیکو) و ... در سریال های خارجی قرار داد.
هتی كینگ از خودراضی و غرغرو هیچ خانوادهای را در جزیره بالاتر از فك و فامیل خودش (خانواده كینگ) نمیبیند و با وجود ظاهر خشن و افكار مستبدانه، قلب مهربانی دارد و رفعت هاشمپور استادانه تمام خصوصیتهای اخلاقی این پرسوناژ را در صدایش منعكس كرده و كاملا با بازی دیدنی هنرپیشه همگام است.
از اتفاقات جالب توجه دوبله این سریال، تغییر گوینده همین نقش بود كه تا نزدیک به 20 قسمت ابتدایی، ناهید شعشعانی به جای هتی صحبت میكرد كه دیگر نتوانست سر ضبط حضور پیدا كند و از آن وقت خود هاشمپور عهدهدار نقشگوییاش شد و برای دوستداران دوبلاژ تبدیل به خاطرهای دیگر از صدای وی به جای بازیگران مشهوری چون ویوین لی در فیلم بربادرفته، سوزان هیوارد (میخواهم زنده بمانم) و ایرنه پاپاس (در دوبله فیلم محمد رسول الله )شد.
مینو غزنوی (صدای نقش الیویا كینگ)، الیویا كه از طریق خبرنگاری قصد دارد خود را در جامعه مطرح كند خصوصیات بارزی دارد كه میتوان به خلبازیها و خندههای از ته دل گاه و بیگاهش اشاره كرد.
مینو غزنوی استاد نقشگویی به جای شخصیتهای زنان جوان اینچنینی است كه 2 نمونه شاخص را در كارنامه پربارش ثبت كرده است. یكی نقشگویی به جای دایان كیتن در فیلم آنیهال وودی آلن و دیگر نقش هانیكو تاچیبانا در سریال ژاپنی داستان زندگی.
در قسمت راهاندازی كارخانه كنسروسازی خرچنگ بهترین نقشگویی غزنوی شكل گرفت و وقتی با صدایی بلند و طنزآمیزی میگفت: «سبدها رو كابله، مواظب سرهایتان باشید»!.
همانطور كه در قبل ذكر شد دوبلورهای بچه گوی كار كشتهای چون مریم شیرزاد (در نقش سارا استنلی)، مهوش افشاری (فلیسیتی)، شوكت حجت (فلیكس) در دوبله قصههای جزیره حضور داشتند كه هر كدام توانستند گویای خصوصیات اخلاقی بچهها در صدایشان باشند.
شیرزاد با همان لحن آرام و معصومش، تقاضاهای سارای كوچك و یتیم را قابل باور از آب درآورد و این روند تا بلوغ سارا نیز ادامه داشت و فلیسیتی مغرور و از خود راضی با نقشگویی فوقالعاده مهوش افشاری چشمگیر شد كه در لحظههای رمانتیك زندگی فلیسیتی وقتی گاس پایك را مورد خطاب قرار میداد، افشاری با لرزش ظریفی كه به صدایش میداد، اسم گاس را برای دوستداران سریال خاطرهانگیز كرد.
در این میان از صداپیشگی شوكت حجت نیز نمیتوان به راحتی گذشت كه با صدایی تخس و شیطنتآمیز، چهره و كارهای فلیكس را دوست داشتنیتر كرد. صداهای آرام و با حس و حال همت مومی وند و مریم صفیخانی برای زوج الك و ژانت بهترین گزینهها بودند كه تناسب داشت با چهره بازیگرانشان همچنین نقشگوییهای قابل توجه علیرضا باشكندی و امیر صمصامی به ترتیب به جای جاسپردیل (مخترع دست و پاچلفتی) و گاس پایك (دریانورد عاشقپیشه) كه باشكندی با توجه به نوع صحبت همراه با لكنت جاسپر، دیالوگگویی انرژی بری داشت كه در انتها برایش موفقیتآمیز بود.
هاشمپور این دقت در نحوه انتخاب صدای شخصیتهای اصلی را در نقشهای مكمل نیز اعمال كرد كه ذكر اسامی دوبلورهایشان موكد این نكته است: كیكاوس یاكیده (آرتور پتیبون)، محمد عبادی ( سیمون تریمن هتلدار)، زندهیاد پروین ملكوتی (ریچل لیند)، سیاوش مینویی(پیر لاپیر آشپز) الیزا اورامی (خانم پاتز فضول)، پری هاشمی (خانم موریل استیسی)، مهین بزرگی (عمه الیزا)، فریدون اسماعیلی، مهدی آریننژاد، نگین كیانفر، نرگس فولادوند، پرویز ربیعی، وحید منوچهری، محمدعلی اشكبوس و زهرا سوهانی. مهمترین نکته بارز دوبله قصههای جزیره، در عنصر خلاقیت بود كه هاشمپور آن را در جای جای این كار جاری كرد؛ عنصری كه متاسفانه در دوبله كنونی سریالهای تلویزیونی به ندرت دیده میشود و بیدلیل نیست كه دوبله قصههای جزیره همواره در ذهن بیننده تلویزیون ماندگار است.
برخی از دوبله های شاخص رفعت هاشم پور با نگاهی به دانشنامه اینترنتی ویکی پدیا
ویوین لی در: بربادرفته
سوزان هیوارد در: برفهای کلیمانجارو، میخواهم زنده بمانم، باغ شیطان، جایی که عشق نیست، آوایی در قلب من و...
اینگرید برگمن در: رولز رویس زرد، قتل در قطار سریع السیر شرق
آنا مانیانی در: رم شهر بی دفاع و راز سانتاویتوریا
لورن باکال در: داشتن و نداشتن، آخرین غروب، تیرانداز
هارا هاراریت در : بن هور
ایرنه پاپاس در : محمد رسول الله (در نقش هند)، زوربای یونانی، زد، توپهای ناوارون
فی داناوی در: آسمان خراش جهنمی، بانی و کلاید، سه روز کندور
اوا گاردنر در: پنجاه و پنج روز در پکن، هفت روز در ماه مه
سوفیا لورن در : سقوط امپراطوری رم
لانا ترنر در: تقلید زندگی
جووان فلیت در: رود وحشی، جدال در اوکی کورال
کاترین هپبورن در: حدس بزن چه کسی برای شام میآید
سندی دنیس در: غریبهها در شهر
ورا مایلز در: روانی
کیم نوواک در: سرگیجه (نسخه سینمایی این فیلم)
لوییس فلچر در: پرواز بر فراز آشیانه فاخته
الن برستین: جن گیر، آلیس دیگر اینجا زندگی نمی کند
جولی کریستی در: طلسم
سوزان ساراندون در: راه رفتن مرد مرده (آخرین گامهاییک محکوم به مرگ)
لیلیان گیش در : جدال در آفتاب
دوروتی مالون در: آخرین غروب
جین فوندا در: سریال عروسک ساز
و به جای شخصیت های:
«ناستازی فیلیپوبنا» در فیلم ابله
«معلم» در سریال قصههای جزیره
به جای برخی نقشها در سریال ارتش سری
مادر آمیتاب باچان (وی جی) در فیلم هندی قانون
«زن دیوانه» در فیلم ژاپنی ریش قرمز
آذر شیوا در اغلب فیلمها از جمله در: سلطان قلبها
شهلا ریاحی در اکثریت فیلمها از جمله در : رابطه پنهانی، دنیای پر امید و ...
فخری خوروش در سریال پهلوانان نمیمیرند دادا، و تاراج
«صفیه» در بازمانده ساختهٔ سیف الله داد
انتشار مقالات سایت "پرده سینما" در سایر پایگاه های اینترنتی ممنوع است. |
|