پرده سینما

برگ هایی از درخت زندگی؛ نقد و بررسی فیلم «درخت زندگی» ساخته ترنس مالیک

موحد منتقم

 

 

 

 

 

 

 

هر انسانی تو زندگی دنیایی اش مثل یه درخته، یه تنه داره، قبل اش یه عالمه ریشه است و بعدش یه عالمه شاخه!

 

پوستر فیلم درخت زندگی ساخته ترنس مالیکدرخت زندگی ساخته ی ترنس مالیک پنجمین اثر این کارگردان نخبه ی سینما طی 38 سال گذشته است. درام شاعرانه ی درخت زندگی شاهکار جدید او  و برنده ی نخل طلای کن آخرین برگ از درخت کارگردانی این شخص است. درخت زندگی فیلمی  است با فیلمبرداری خارق العاده  که با جزییات فراوان اش وارد بعد روانشناسی افراد می شود و برای ریشه یابی آن به دوران دایناسور ها می رود و به حال باز می گردد.

این کارگردان، فیلمنامه نویس و تهیه کننده آمریکایی، متولد سال ۱۹۴۳ است و در طول ۴ دهه کار حرفه ای، ۵ فیلم در کارنامه اش دارد. با این حال شمار زیادی از منتقدان، آثار او را شاهکارهای سینمایی می دانند و سال ها در انتظار می مانند تا فیلم جدیدی از او را روی پرده نقره ای تماشا کنند. فیلم درخت زندگی به زیبایی هرچه تمام و به صورت شعر گونه با موسیقی دل انگیزش دلایل رفتار های امروزی فردی به اسم جک (شون پن) را نشان می دهد و سرنوشت او را از ابتدا تا امروز دنبال می کند. درخت زندگی داستان خانواده اوبرین و سه فرزندانشان را در دهه ی 1950 دنبال می کند. اوبرین (براد پیت) یک فرد افسرده  و ناراضی از زندگی است که سعی می کند بچه هایش را خشن به بار بیاورد تا بتوانند در زندگی موفق شوند. او عقیده دارند آدم ها و خانواده های خوبی مثل خودشان تا ابد معمولی خواهند ماند و فقط مورد ترحم قرار خواهند گرفت، ولی برای آدم های موفق افرادی هستند که به هیچکس اعتماد ندارند. برعکس مادر خانواده (جسیکا جستین) آدم بسیار مهربان و خوبی است و درس های اخلاقی و مهربانی به فرزندانشان می دهد. او عاشق عشق و نیکوکاری به دیگران است. در ابتدای فیلم جملاتی درباره مرحمت گفته می شود، بعد خبر مرگ فرزندشان را به خانواده ی اوبرین می دهند. ناگهان فیلم به زمان قدیم باز می گردد. داستان کودکی این سه برادر و تقابل آنها و کشف دنیای آن سه  را به همراه رشد این سه برادر نشان می دهند. نشان دادن دوران رشد این سه پسر و تقابلشان با دنیای اطرافشان با دقتی خارق العاده به تصویر کشیده است. مثلاً اولین باری که با صحنه ی مرگ رو برو می شوند، یا اولین باری که  از جنسی دیگر باجنس مخالف روبرو می شوند (نماد لباسی که بر آب می اندازد یا موهای یکی از دخترهای همکلاسی) یا اولین برخوردشان با یک فرد افلیج.

فیلم در اصل خلقت زمین را از ابتدا نشان می دهد و دایناسورها را نشان می دهد و می خواهد مسأله ی خوبی و بدی و این صفت ها را به چالش بکشد. حتی در صحنه ای که مربوط به دوران دایناسور هاست یک بچه دایناسور ضعیف و مریض را می بینم که یک دایناسور گوشتخوار به سراغ او می آید و به چشمان مظلوم و مریض دایناسور بچه نگاه می کند و او را نمی خورد و به راهش ادامه می دهد. حالا جک طبق تعلیمات پدرش بزرگ شده. پسر عاصی و بداخلاق که مهندس نقشه کش است، ولی دائماً در حال فکر کردن و کلنجار و رفتن با گذشته ی خودش است. جک با این همه تناقض (مانند مرگ یک بچه و حوادث تلخ و دعوای مداوم پدر و مادرش در این دنیا) حق را به سخنان پدرش می دهد که دنیا جای خوبی نیست و به سخنان مادرش درباره مهربانی و... گوش نمی دهد. مثلاً در یکی از دیالوگ ها جک از آن درد دل هایی که همه بچه ها وقتی با یک حادثه ی غم انگیز در زندگی شان روبرو می شوند با خدا سر می دهند می گوید: «تو کجا بودی؟ تو اجازه دادی یک پسر بمیره. تو اجازه می دهی هر اتفاقی (خوب یا بد) بیافتد. چرا من باید آدم خوبی باشم؟ وقتی تو نیستی!» در یک سکانس خارق العاده جک بزرگسال (شون پن) را می بینیم که به دنبال جک نوجوان (فینیگان ویلیامز) در یک کویر! است.فیلم از این صحنه های استعاری حیرت انگیز سرشار است.

شون پن در فیلم درخت زندگی ساخته ترنس مالیکسکانس های فیلم آنقدر کامل و عمیق هستند که برای هر سکانس به طور جداگانه می توان یک مقاله نوشت. ترنس مالیک به ما می گوید از ابتدای دنیا تا برزخ (سکانس های پایانی کنار دریا) غم و شادی همیشه کنار انسان هستند و این خوبی و مرحمت است که باعث زنده نگه داشتن دنیا شده است. از اول خلقت دنیا که از رحمت خدا بوده تا دوران دایناسور ها  که توضیح داده شد و حتی در این دنیای ما که شاید حتی افراد کلاه بردار شاید موفق تر به نظر بیایند، همیشه برد با افراد مهربان و خوب است. دنیا روی پاشنه ی این جور افراد می چرخد. در پایان فیلم پدر خشن و سختگیر به این امر اعتراف می کند. این پیام یکی از هزاران پیام های آموزنده ی ترنس مالیک در این فیلم است. دیالوگ های فیلم درخت زندگی اکثراً فلسفی و شاعرانه هستند و با موسیقی اپرا گونه ی همراه می شوند که شما را به سفر خلقت بشر و کائنات می برد.

فیلمبردار فیلم امانوئل لوبسکی است که اگر برنده ی اسکار فیلمبرداری نشود قطعاً یکی از نامزد های اسکار امسال خواهد بود. او به قدری قاب های خارق العاده ای گرفته که از تک تک نماهای آنها می توانید به عنوان کارت پستال استفاده کنید و به دیوار اتاقتان بزنید. سبک فیلمبرداری امانوئل هماهنگی کامل با محتوای فیلم، حالتی روان و رها و آزاد دارد.

بازی های بچه ها در تگزاس دهه ی 1950 مانند بسیاری از بازی هایی است خود من تجربه آنها را در کودکی ام داشته ام. موقع تماشای این صحنه ها بسیاری از خاطرات خوب کودکی برایم زنده  شد. (به غیر از شکستن شیشه همسایه!)

ولی حالا مفهوم «درخت زندگی» چیست؟ چرا اسم فیلم «درخت زندگی» است؟ «درخت زندگی» یکی از مفاهیم علمی است که طبق آن تمام جانداران به هم مرتبط هستند و در زمان های دور (دایناسور ها) یا نزدیک (انسان ها) اجدادشان به هم می رسد. بر اساس این مفهوم تمام میلیون ها گونه های جانوری روی کره ی خاکی  از یک ریشه هستند تا در کنار هم رشد کرده اند و هر کدام از آنها تکامل یافته و یک شاخه از درخت زندگی را تشکیل داده اند. در فیلم یک درخت تنومند در حیاط خانواده ی اوبرین است است که بچه ها از آن بالا می روند نماد همین است.

بازی بازیگران فیلم همه در اوج است. هیچ ایرادی نمی توان از بازی بازیگران گرفت. می خواهد براد پیت باشد یا شون پن یا نابازیگر های نوجوان فیلم. ترنس مالیک چنان بازی های دسته اول و یک سطحی از تمامی بازیگران اش گرفته است که باعث شده  براد پیت و شون پن بخاطره ستاره بودنشان در فیلم برجسته به نظر نرسند.

فیلم درخت زندگی فیلمی حماسی به معنای واقعی کلمه است و فیلمی جاه طلبانه در ستایش زندگی است. فیلم دلایل بقای این دنیا را در عمق خود پنهان کرده است. در زیر لایه های فیلم  چشمه ی زندگی جریان دارد تا درخت زندگی شکوفا شود. جایی از فیلم هست که وقتی می خواهد خدا را نشان دهد به سمت خورشید می رود. در تمامی سکانس های فیلم نور خورشید نمادی از خداست. فقط شما به کارکرد خورشید در این فیلم دقت کنید تا متوجه شوید با چه فیلم درست و حسابی مواجه هستید. پایان فیلم یک مزرعه ی آفتابگردان که استعاره ای از انسان ها هستند را نشان می دهد که همه آنها به سوی نور خورشید  رشد می کنند و خورشید هر سمت که باشد آن ها هم به همان سمت می وند. همچنین در انتهای اثر برزخ را می بینیم که تعدادی از افراد در کنار ساحل در حال قدم زنان هستند و ما آنها را با همان چهره ای می بینیم که در فیلم می بینم. خوشحال هستند و با خانواده خودشان ملاقات می کنند. خانواده ی اوبرین را هم می بینیم که شاد و خوش، همچون گذشته ها در کنار یکدیگر هستند. ناگهان جک در بزرگسالی می بنیم که با آسانسور از بالا به سمت سطح زمین می آید و فیلم تمام می شود ولی زندگی ادامه دارد....

درخت زندگی یکی از بهترین و جاودانه ترین فیلم های تاریخ سینما است که درباره ی آن می شود چندین کتاب از هر حیث روانشناسی و سینمایی و هنری و دینی و مذهبی و.. نوشت! فیلم درخت زندگی تمام آنچه در زندگی تجربه کرده اید و تجربه خواهید کرد را به تصویر کشیده است. درخت زندگی فیلمی است که در تک تک صحنه های آن زندگی جاری است.

 

 شهریار روشنی را بشناختم

که درخت زندگی است

ظلمت را دریافتم

که درخت مرگ است

هرکه خرد بمن آموخت

تاج گل بر سرم نهاد

وگر کسی مرا بسوی مقدسان رهنمون گشت

به روشنان نیز رهنمون خواهم شد

 

(مانوی)

 

 

شما می توانید احتمال موفقیت این فیلم در اسکار 2012 را در تالار گفتگوی سایت پرده سینما به بحث بگذارید. برای ورود به تالار اینجا را کلیک کنید.

 

همچنین درباره دیگر رقبای این فیلم در اسکار بخوانید:

پیروزی بزرگ در رثای وظیفه شناسی؛ نقد و بررسی فیلم مانی بال ساخته بنت میلر

استعاره ای برای قهرمانی تنها؛ نقد و بررسی فیلم رانندگی ساخته نیکولاس ویندینگ

نه تیره، نه روشن، خارق العاده و خاکستری؛ نقد و بررسی فیلم هری پاتر و یادگاران مرگ2

برگ هایی از درخت زندگی؛ نقد و بررسی فیلم درخت زندگی ساخته ترنس مالیک

یک داستان خوب با داستانگوی خواب آلود! نقد و برسی فیلم جی. ادگار ساخته کلینت ایستوود

داستانی باورنکردنی درباره شادی و غم؛ نگاهی به فیلم نسل ها (فرزندان/اولاد) ساخته الکساندر پین

 


 تاريخ ارسال: 1390/8/14
کلید واژه‌ها:

نظرات خوانندگان
>>>ellie:

ممنون بابت نقد خوب و کامل:) نقدتون باعث شد خیلی از نقاط فیلم رو که درک نمیکردم با یه دید متفاوت نگاه کنم بعضی از قسمت های فیلم واقعا بینظیره

1+0-

شنبه 10 بهمن 1394



>>>Par30Girl:

به این لینک هم سری بزنید شاید بهترین و روون ترین نقد این فیلم باشه که فیلمو براتون قابل فهم میکنه: http://www.montaghed.ir/Show.asp?ArticleID=524

0+0-

شنبه 23 ارديبهشت 1391



>>>محمد:

یکی از بهترین فیلم های تاریخ سینماست

5+1-

جمعه 27 آبان 1390



>>>فواد:

خدایییییییییش مزخرف تر از این فیلم به عمرم ندیده بودم.خواب اور و کششششششششششششش دار.از چی چیه این فیلم خوشت اومده بود جدا؟؟

1+6-

جمعه 20 آبان 1390



>>>علي:

با تشكر از زحماتتون ضمن اينكه نقد خوبي داشتيد اما بهتره با شخصيت كارگردان گوشه گير سينما ( ترنس ماليك ) بيشتر آشنا بشيد . ترنس ماليك در طي 4 دهه فعاليت حرفه اي سينما فقط يك بار حاضر به مصاحبه شده است كه آن هم فقط در مورد فيلم مورد علاقه اش كه به كارگرداني بن استيلر بود صحبت كرد ،‌ ترنس ماليك براي مدتي طولاني از حرفه كارگردانيش دور شد و هنوز كسي نمي داند كه او در اين سالها چه مي كرده است . جالب تر از همه اين ها اينكه ترنس ماليك حتي براي گرفتن جايزه كن به جشنواره نيامد و حتي حاضر به ديدن فيلمش در جشنواره كن نشد . مرموز بودن اين كارگردان نه تنها از طرفدارانش نكاسته بلكه توجه اكثر سينمادوستان را به خود جلب كرده است . اما دوست داشتم در مورد شباهت رفتار جك به رفتار پدرش نيز صحبت كنيد كه شايد به دليل محدوديت جملات به اين نكته روانشناسانه كه حاكي از يك جمله معروف جامعه شناسي است كه مي گويد : « با پدرانتان به خوبي رفتار كنيد كه در غير اينصورت شبيه به آنان مي شويد . » كه اين اتفاق در فيلم بسيار مشهود است . به نظر من فيلم درخت زندگي فيلمي بسيار ارزشمند از نظر سينمايي است و با تكنيك هاي كارگرداني و فيلمنامه نويسي خاصش باعث شده تا ترنس ماليك بتواند ادعاي صاحب سبك شدن در سينما را داشته باشد . فيلم به اتفاق بيگ بنگ ، ظهور موجودات تك سلولي در دريا ، بيرون آمدن موجودات از آب به خشكي ( دايناسور كنار دريا ) ، تنهايي موجودات خشكي ( دايناسوري تنها در جنگل و بيگانگيش با طبيعت ) و ... اشاره مي كند و همه اينها شايد براي توضيح تولد يك انسان باشد ( تولد جك كه از اتاقي زير دريا به سمت درب بالاي اتاقش مي رود ) ، شايد براي درك قدرت خداوند ، شايد براي ترس از انقراض و شايد براي توضيح پيچيدگي انسان و ... باشد ، براي اين باشد كه ما بدانيم خدا صدايمان را مي شنود .

3+0-

چهارشنبه 18 آبان 1390



>>>ترکمان:

با سلام.بعضی از منتقدان به این فیلم لقب پدرخوانده ی دوم سینما داده اند.بی نظیر بود

4+0-

چهارشنبه 18 آبان 1390



>>>جعفر جوادی نیا:

دوستان عزیزم این فیلم فیلم تجاری و اکشن که نیست.این فیلم سعی میکنه با مخاطبانش با زبان سینما صحبت کند.لطفا درک کم خودتان از فیلم رو عیب یک فیلم ندانید.

4+0-

يكشنبه 15 آبان 1390



>>>شهبازی:

درخت زندگی تا 20 دقیقه ی پایانی خیلی خوب پیش میره ولی 30 دقیقه پایانی کاملا از نفس می افتد.اگر تمام فیلم مانند اون 100 دقیقیه ی ابتدایی بود اونوقت میشد بهش لقب شاهکار داد ولی با این شرایط یک فیلم خواب آور جشنواره ی شده است.

2+1-

يكشنبه 15 آبان 1390



>>>سپهر حسنی:

جمله ی اول که با رنگ قرمز نوشته اید از کیه؟فوق العاده قوی است.امادرباره فیلم زیاد خوشم نیومد.خیلی خواب اور بود

0+0-

شنبه 14 آبان 1390



>>>سحر:

موسیقی متن این فیلم آدمو دیوووووووووووووونه میکند!

6+0-

شنبه 14 آبان 1390



>>>سامان:

مرسی بابت نقد فیلم های خوب و دوری از خزعبلاتی به اسم فعالیت غیرطبیعی3.اوج سکانس فیلم جایی است که این خانواده دارند فشفشه بازی میکنند در هالووین.همه چیز محشر است .موسیقی و فیلمبرداری و...همه در اوج هستند.شوپن حتی یک دیالوگ هم ندارد و فقط با نگاه نگاهش احساسش را به بینندگان منتقل میکند.هنر واقعی به این فیلم میگویند.هرچند به نظرم هنوز به برنده ی نخل طلای کن پارسال "روبان سفید"نمیرسد.

1+0-

شنبه 14 آبان 1390



>>>ستایش:

باتشکر از نقد های بسیار خوبی که میگذارید .درباره این فیلم که هیچ نظری ندارم ازبس که شاهکار است .فقط خواستم بگم کلاس کاری جشنواره ی(کن) یه سروگردن از (اسکار)بالاتر است.

4+0-

شنبه 14 آبان 1390



>>>یکی مثل شماها...:

موقع تماشای فیلم یک حس خوب در من ایجاد شد وگرنه از خود فیلم زیاد سر در نیاوردم.

3+0-

شنبه 14 آبان 1390



>>>بهروز غابشی:

فیلم خوب و نه فوق العاده ای بود.سکانسی که میشد توی 5 دقیقه تمام کرد 20 دقیقه کشش داده بود.ولی انصافا از لحاظ دیالوگ حرف نداشت

2+0-

شنبه 14 آبان 1390



>>>شیلا:

«زندگی مانند کودکی است که اگر می‌خواهید به خواب نرود، پیوسته باید او را سرگرم داشت

0+0-

شنبه 14 آبان 1390



>>>babel:

best movie ever!

2+0-

شنبه 14 آبان 1390



>>>ع محمدی فراز:

این جور فیلم های برای ضریب هوشی های بالای 100ساخته میشود.دوستانی که با این فیلم و سبکش مشکل دارند مشکل از فیلم نیست .مشکل از جای دیگست

4+0-

شنبه 14 آبان 1390



>>>یوگی:

فیلم فوق العاده بود.برای اینکه فیلم رو کامل درک کنید نسخه ی HDکه در بازار است تهیه کنید و به تماشای زیبایی های بی نظیر فیلم بنشینید.فقط شو پن و برد پیت برای تماشای این فیلم کافی هستند.باید بالای 10 بار این فیلم رو تماشا کنید تا کاملا اونو را درک کنید.وقتی این فیلم هست هری پاتر و یادگاران مرگ کیلویی چنده؟؟

4+1-

شنبه 14 آبان 1390



>>>سید امیر:

به نظر من که فیلم بسیار خواب آور و خسته کننده ای بود.از دقیقه 90 به بعد فقط خدا خدا میکردم فیلم زودتر تمام شود.

1+7-

شنبه 14 آبان 1390



>>>هدیه:

ممنون از مقاله گرانقدرتون

1+2-

شنبه 14 آبان 1390



>>>منصور:

عجب فیلمیه این درخت زندگی!

3+1-

شنبه 14 آبان 1390



>>>پژمان.ع:

مرسی خیلی خوب بود

5+2-

شنبه 14 آبان 1390




فرم ارسال نظرات خوانندگان

نام (ضروري):
نظر شما (ضروري):
كد امنيتي (ضروري) :
كد امنيتي تركيبي از حروف كوچك انگليسي است. توجه داشته باشيد كه كد امنيتي به كوچك و بزرگ بودن حروف حساس است.