کابوس آمریکایی

(درونمایه های اساسی سینمای آمریکا)

جلد دوم

نویسنده: میشل سیوتا

ترجمه: نادر تکمیل همایون

برای هر محقق یا منتقدی که درباره سینمای هالیوود مقاله می نویسد، خواندن این کتاب از نان شب واجب تر است!

به نظرم این ساده ترین و در عین حال درست ترین جمله ای بود که در وهله اول می شد درباره این کتاب درخشان نوشت. بنابراین بی رودربایستی معرفی این کتاب را از همین جا آغاز کردم! چون فکر نمی کنم از زمان ترجمه کتاب «فیلم به عنوان فیلم» ویکتور پرکینز به فارسی در سال 1367، هیچ کتابی به اندازه این کتاب درباره سینمای آمریکا روشنگر بوده باشد. از سویی ممکن است به نظر بیاید شالوده و نگرش جامعه شناسانه/تاریخی کلی این کتاب اساساً با کتاب تئوریک ویکتور پرکینز متفاوت است؛ اما از سوی دیگر فکر می کنم اهمیتی که این کتاب برای نسل معاصر می تواند داشته باشد، درست مثل اهمیت کتاب پرکینز بر جامعه سینمایی 22 سال قبل است. هر دو کتاب چیزهایی را به خوانندگان زمان خود عرضه می کنند و کرده اند که دقیقاً کمبودش احساس می شده است.

مسئله مواجهه ی ما با سینمای آمریکا مسئله پیچیده ایست. واقعیت این است که شیفتگی نسل گذشته منتقدان ایرانی به فیلم هایی مثل سرگیجه، و جانی گیتار و دزد بغداد یا موزیکال های دهه 1940 و وسترن های دهه 1950 بیش از آن معصومانه بوده که امروز مؤثر باشد.

شخصاً چند مرتبه تلاش کردم به دوستان منتقدم یا به خوانندگان عزیز این را اثبات کنم که تلقی یکسویه ای که ما در مواجهه با سینمای آمریکا داریم و بخش عمده آن به شیفتگی بی حد و حصر به شمایل قهرمانان آمریکایی مربوط می شود اشتباه است.

از جمله این تلاش ها می توانم اشاره کنم به سه مقاله ای که در پاسخ به مقاله های دوست عزیزم حسین معززی نیا نوشتم (ماهنامه دنیای تصویر- سال 1381) و نیز سه مقاله ای که با محوریت «تفاوت های سینمای آمریکا و اروپا» درباره فیلم های مردی که لیبرتی والانس را کشت جان فورد، ویل هانتینگ نابغه گاس ون سنت و مرد آرام جان فورد نوشتم. در این مقالات تلاش کردم این مسئله را تبیین کنم که تلقی ساده انگارانه ما در مواجهه با سینمای معاصر آمریکا ربطی به تماشای این فیلم ها روی نوار ویدئو یا لوح فشرده یا پرده سینما ندارد، بلکه ناشی از عدم آگاهی ما نسبت به شالوده های اصلی سینمای آمریکاست. مسئله ای که در مواجهه با سینمای اروپا اهمیت چندانی ندارد.

حالا تصور می کنم بخش عمده ای از تمام چیزهایی که آرزو می کردم را در این کتاب یافتم. کتابی که اساساً چهار جلد است و تا کنون دو جلد آن به فارسی ترجمه و منتشر شده است.

جلد اول: رویای آمریکایی نام دارد و به شرح درونمایه هایی می پردازد که مشمول «رویای آمریکایی» می شوند و سال هاست در تار و پود سینمای آمریکا تنیده شده اند.

جلد دوم: کابوس آمریکایی نام دارد و به شرح درونمایه هایی می پردازد که مشمول مسئله ای به نام «کابوس آمریکایی» می شوند و از ابتدا در بافت هالیوود رسوخ کرده بودند.

مؤلف گرانقدر در هر دو جلد با دهها مدخل و صدها فیلم، پنجره ای جدید را برای درک ماهیت سینمای آمریکا پیش روی ما می گشاید. مسائلی نظیر فردگرایی، خانواده، تعلیم و تربیت، پراگماتیسم، سرشت شیطان، کالبد شیطان، دموکراسی انحراف یافته، عدالت قربانی شده و... که وقوف بر آنها به ما کمک می کند با باریک بینی بیشتری به درک و داوری فیلم های هالیوود بپردازیم.

این دو جلد کتاب را نویسنده و منتقد سینمایی خوش صحبت و باذکاوت، نادر تکمیل همایون ترجمه کرده است. نویسنده ای که به اعتقاد من تا قبل از این کتاب بیشتر عمر عزیزش به گپ و گفت و پرسه زنی های سینمایی گذشته و حالا با این کتاب به شکل جدی اثری ماندگار از خودش به جا گذاشته است. در حدی که از هم اکنون می توانیم با افتخار بهش ببالیم و دعا کنیم دهها سال دیگر از خداوند عمر بگیرد تا کتاب هایی از این بهتر را ترجمه کند. اگرچه این نازنین فرزانه چندین و چند سالی است که در فرنگ رحل اقامت افکنده، اما اگر روزی روزگاری بعد از صد و بیست سال (بعد از همه ی ما) خدای نکرده زبانم لال سر مبارکش را زمین گذاشت و دار فانی را به سوی سفر اخروی وداع گفت، ما به خاطر ترجمه این کتاب به قدری احساس تعلق خاطر بهش می کنیم که هرگونه مکاتبه دیپلماتیک با ممالک فرنگی انجام می دهیم تا وجود مبارکش را در همین «قطعه هنرمندان» خودمان میهمان خاک کنیم. عمر نادر تکمیل همایون دراز و پر برکت باد.

جلد دوم کتاب با نام محسن آزرم عزیز به عنوان ویراستار زینت یافته. منتقد خوش ذوق و نجیبی که امیدواریم با مسئولیتی که نزد ناشر محترم دارد اهتمام جدی بورزد که دو جلد باقیمانده کتاب هم به زینت طبع آراسته گردند.

درونمایه های اساسی سینمای آمریکا

جلد اول: رویای آمریکایی-چاپ اول پاییز 1386-3500 تومان

جلد دوم: کابوس آمریکایی-چاپ اول زمستان 1388- 2600 تومان

نویسنده: میشل سیوتا

مترجم: نادر تکمیل همایون

ناشر: نشر چشمه