زمان زیادی تا اعلام نام برترین فیلم ایرانی برای معرفی به نودویکمین دوره آکادمی اسکار باقی نمانده است؛ مراسمی که یکشنبه، پنجم اسفند ۱۳۹۷، در لس‌آنجلس برگزار می‌شود و نامزدهای جایزه نیز روز دوم بهمن‌ماه اعلام می‌شوند. تقریبا هرساله در ماه‌های منتهی به معرفی فیلم ایرانی به آکادمی اسکار، هیئتی در مدت‌زمان محدود مأمور انتخاب فیلم می‌شوند. در همین مدت‌زمان کوتاه باید به جمع‌بندی دقیقی درباره نماینده ایران برسند؛ اتفاقی که تا به امروز محل نقد و نظر بسیاری از اهالی سینما نیز بوده است که شاید در مدت بسیار محدود نمی‌توان به جمع‌بندی درستی رسید.

امیر اسفندیاری، سخنگوی هیئت انتخاب و معرفی فیلم به آکادمی اسکار، سال گذشته در گفت‌وگو با «شرق» در پاسخ به زمان محدود انتخاب فیلم به آکادمی اسکار گفت:

«این امکان وجود ندارد که مثلا دو یا سه ماه قبل از معرفی، کار هیئت انتخاب فیلم به آکادمی اسکار آغاز شود. اعضایی که برای هیئت انتخاب فیلم به آکادمی اسکار معرفی می‌شوند باید ذی‌نفع در هیچ‌کدام از فیلم‌های مورد بررسی نباشند. بنابراین نخست باید فهرست رسمی از اداره نظارت و ارزشیابی برای فیلم‌هایی که در این بازه زمانی به نمایش درآمده یا می‌آیند دریافت شود و سپس در تعامل بین سازمان سینمایی، خانه سینما و بنیاد سینمایی فارابی افرادی که ذی‌نفع نیستند انتخاب شوند. به این دلیل معرفی این هیئت زمان‌بر است. در تمام دنیا نیز زمانی خیلی طولانی را به هیئت انتخاب اختصاص نمی‌دهند و فکر می‌کنم امسال زمان خوبی برای این کار گذاشته شد و بحث‌های مفیدی در مورد انتخاب فیلم انجام شد و فیلم نفس با اکثریت آرا خروجی این کمیته بود».

فارغ از بحث و نظرهایی که هرساله درباره انتخاب فیلم ایرانی برای معرفی به آکادمی اسکار وجود دارد، در روزهای اخیر کانون کارگردانان سینمای ایران خواستار واگذاری هیئت انتخاب فیلم برای اسکار فیلم خارجی به خانه سینما شد.

در متن نامه کانون کارگردانان خطاب به محمدمهدی حیدریان، ریاست سازمان سینمایی، آمده است:

«همان‌گونه که مستحضرید مسئولیت معرفی فیلم برای شرکت در اسکار فیلم خارجی بر اساس قوانین اسکار می‌بایست توسط هیئت داوری یا کمیته‌ای متشکل از هنرمندان و دست‌اندرکاران صنعت سینما مانند کارگردان، تهیه‌کننده، بازیگر، فیلم‌بردار، فیلم‌نامه‌نویس، تدوین‌گر، سازنده موسیقی، صداگذار و... باشد و برخلاف آنچه در سال‌های قبل انجام شده به‌هیچ‌وجه مدیر و مسئول سینمایی و منتقد نمی‌توانند در این کمیته عضویت داشته باشند. ازاین‌رو خواهشمند است ترتیبی اتخاذ فرمایید تا کمیته انتخاب در نهاد صنفی خانه سینما تشکیل شود».

بعد از این نامه، بنیاد سینمایی فارابی توضیحاتی را درباره نحوه معرفی فیلم به فرهنگستان علوم و هنرهای سینمایی برای رقابت در رشته اسکار بهترین فیلم خارجی ارائه داد. در بخشی از این نامه آمده است: «بنیاد در غالب دوره‌های تصدی توانسته است با مذاکره و تعامل، با حضور معاون بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی (که بالطبع همواره یکی از متخصصین حوزه پخش بین‌المللی محسوب می‌شود) و هشت چهره شناخته‌شده و مورداطمینان در عرصه سینما که در بیشتر مواقع از فهرست خانه سینما انتخاب شده‌اند و در فیلم‌های اکران‌شده در طول یک سال مورد بررسی ذی‌نفع محسوب نمی‌شده‌اند، نسبت به تشکیل کمیته اقدام نماید. بررسی کامل فیلم‌ها، مقررات، تاریخچه نامزدی‌ها، فیلم‌های معرفی‌شده سایر کشورها و بازخوردهای قبلی فیلم‌ها در مجامع بین‌المللی و در نهایت اتکا به رأی کارشناسی و تخصصی چهره‌های شاخص، بدون تأثیرپذیری از موج‌آفرینی‌های بیرونی، سبب شده است سینمای ایران در طول ۲۵ سال معرفی منظم، به نامزدی فیلم بچه‌های آسمان و دو جایزه اسکار فیلم‌های جدایی نادر از سیمین و فروشنده در رشته بهترین فیلم خارجی‌زبان دست پیدا کند که با توجه به آمار کشوری چون هند که از سال ۱۹۵۷، به شکلی پیگیر به معرفی فیلم ادامه داده و در نهایت در طول تمام این سال‌ها، به سه نامزدی در این رشته دست یافته است، اهمیت کار هیئت ایرانی در انتخاب نماینده‌ای شایسته را به بهترین نحو نمایش می‌دهد».

اما بلافاصله بعد از توضیحات بنیاد سینمایی فارابی، بار دیگر کانون کارگردانان در یادداشتی از پیشنهادشان دفاع کردند و نوشتند:

«۱) نامه پیشنهادی کانون به ریاست سازمان سینمایی مبنی‌بر تشکیل کمیته انتخاب فیلم برای اسکار خارجی در جامعه اصناف سینمای ایران، هیچ‌گونه داوری نسبت‌به عملکرد بنیاد فارابی در شیوه انتخاب فیلم‌های ایرانی برای جایزه اسکار خارجی در بیش از دو دهه اخیر نداشته و تنها انتقال این مسئولیت به خانه سینما را خواستار شده است. هرچند بررسی و تحلیل عملکرد هر نهاد مدنی و اجتماعی که با بودجه عمومی کشور اداره می‌شود، خود امری است ضروری که سال‌ها مغفول مانده است.

۲) پیشنهاد کانون به‌روشنی در راستای سیاست‌های کلان نظام و کاهش تصدی‌گری دولت در امور مختلف و ارجاع آن به نهادهای مردمی، صنفی و خصوصی و در اینجا جامعه اصناف سینمای ایران، خانه سینما است.

۳) حضور شماری از مدیران و مسئولان سینمایی در کمیته انتخاب اسکار خارجی شائبه‌های بسیاری را در نزد دست‌اندرکاران سینمای ایران در سال‌های گذشته ایجاد کرده که پیشنهاد کانون جهت رفع این شائبه‌ها و همخوانی با مقررات اسکار بوده است.

۴) فرهنگستان هنرها و علوم سینمایی آمریکا که مسئولیت انتخاب و برگزاری جایزه اسکار را به عهده دارد، در مقررات نود‌و‌یکمین دوره این جایزه

http://www.oscars.org/sites/oscars/files/91aa_rules. pdf

 و در ماده ۱۳، مقررات ویژه جایزه اسکار فیلم خارجی و در بخش ارائه، بند یک، به صراحت اعلام می‌دارد:

«از هر کشور دعوت می‌شود تا بهترین فیلم خود را به فرهنگستان معرفی کند. معرفی هر فیلم تنها توسط یک سازمان، هیئت داوری و کمیته تأییدشده صورت می‌گیرد که باید متشکل از هنرمندان یا دست‌اندرکاران صنعت سینمای آن کشور باشد. فهرست اعضای این هیئت انتخاب باید حداکثر تا روز جمعه هشت، تیر ماه به فرهنگستان معرفی شده باشند...».

این بند علی‌رغم ادعای روابط‌عمومی بنیاد سینمایی فارابی نه به‌دلیل «القای اطلاعات غلط» که به‌دلیل صراحت روشن در مقررات اسکار مورد اشاره کانون کارگردانان سینمای ایران قرار گرفته است. کانون در طول سال‌های گذشته و در جهت ارتقای سینمای ایران از مشورت و کسب نظرات تخصصی افراد در حوزه‌های مختلف بهره برده و خواهد برد، هرچند جای تأسف دارد که آن بنیاد محترم چنین نسبت ناروا و توهین‌آمیزی را نسبت‌به اعضای شورای مرکزی کانون روا می‌دارد که در سال‌های اخیر با فیلم‌های خود در عرصه‌های جهانی حضور بسیار موفقی داشته و تجربیات بین‌المللی قابل‌توجهی  نیز کسب کرده‌اند.

۵) لازم به ذکر است که تعریف عرفی از دو واژه Craftspeople و Artist اشاره به هنرمندان و دست‌اندرکاران تولید فیلم مانند، کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، بازیگر، تهیه‌کننده، مدیر فیلم‌برداری، تدوینگر، سازنده موسیقی متن، طراح صدا، طراح گریم، طراح جلوه‌های ویژه و طراح صحنه و لباس بوده و منتقدان و مدیران سینمایی یک کشور را نمی‌توان در این زمره قلمداد کرد.

۶) روابط‌عمومی بنیاد سینمایی فارابی اشاره به سازمان‌های مسئول انتخاب و معرفی فیلم کشورهای دیگر به فرهنگستان اسکار داشته که در صورت صحت این اشارات، کانون شیوه آن سازمان‌های مورد اشاره را نیز خلاف مقررات فعلی جایزه اسکار خارجی دانسته و البته چنین مسئولیتی نیز برای خود جهت اصلاح این روند غلط در آن کشورها نمی‌بیند».

۹ مهر آخرین زمان معرفی فیلم ایرانی به آکادمی اسکار است؛ فیلم‌هایی که از ۹ مهر ۱۳۹۶ تا هشتم مهر ۱۳۹۷ حداقل هفت روز متوالی و در حداقل یک سینما نمایش، بلیت‌فروشی و آگهی تبلیغاتی داشته‌اند. در نهایت در این فهرست اسامی بسیاری از فیلم‌های ایرانی جای خواهند گرفت که بار دیگر محل بحث اعضای انتخاب فیلم برای معرفی به آکادمی اسکار خواهد شد و قطعا چالش‌هایی را ایجاد خواهد کرد. پیشنهاد تازه کانون کارگردانان و رویکرد بنیاد سینمایی فارابی برای انتخاب فیلم فصل جدیدی از اظهارنظرها را در پیش داشته و هنوز به نتیجه قطعی نرسیده است. با همه اینها، باید منتظر ماند و دید در این مدت زمان کوتاه می‌شود به نتایج مطلوبی رسید که بتوان از خروجی گروه انتخاب فیلم برای معرفی به آکادمی اسکار دفاع کرد؟

بهناز شیربانی

برگرفته از روزنامه «شرق»