گفت‌وگو با محمدمهدی عسگرپور درباره موضوعی مناقشه‌برانگیز

سی و هشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر به دبیری محمد‌مهدی عسگرپور با یک سال تاخیر در برگزاری و با انتخاب شیوه ترکیبی (فیزیکی-مجازی) از ۵ خرداد سال ۱۴۰۰ در تهران برپا می‌شود. با توجه به انتقادهای زیادی که این اواخر به برگزاری جشنواره ملی فیلم فجر در ایام کرونا شده و با در نظر گرفتن این نکته که زمان برگزاری جشنواره جهانی با انتخابات ریاست‌جمهوری نزدیک است، این پرسش مطرح است که عسگرپور با انتقادات پیش‌رو چه می‌کند و چگونه و در چه شرایطی قرار است این رویداد بین‌المللی را برگزار کند.

با عسگرپور گفت‌وگویی انجام دادیم و نظرش را درباره ابعاد این رویداد بین‌المللی جویا شدیم که از نظر می‌گذرانید.

ابتدای امسال که گفت‌وگویی درباره منتفی شدن برگزاری جشنواره جهانی فیلم فجر داشتیم ترس از سرایت ویروس کرونا در بین مردم زیاد بود و در همین راستا فعالیت‌های فرهنگی هنری زیادی متوقف شده بود، ولی در حال حاضر به نظر می‌رسد با یکه‌تازی هم که کرونا دارد و حتی شیوع پیک چهارم، اما فضا کمی آرام‌تر شده و جامعه از آن التهاب اولیه فاصله گرفته؛ به این معنی که مردم با زیست کرونایی کنار آمده‌اند.

من فکر می‌کنم تقریبا تمام دنیا کم و بیش به این سمت رفته‌اند و این موضوع در کشورهای دیگر هم مطرح است (در جایی کمتر و در جایی بیشتر) البته طبیعی هم هست هر پدیده اینچنینی که به وجود بیاید انسان‌ها جست‌وجو می‌کنند و راهی را پیدا می‌کنند برای اینکه بتوانند به حیات طبیعی خودشان ادامه بدهند و معیشت‌شان در این مسیر تعریف شود و فعالیت‌های‌شان را بتوانند شکل دهند و در همه عرصه تا جایی که ممکن است به حالت عادی برگردند. به همین دلیل در کشور ما هم این شرایط است. تصور خیلی از رفتارهای امروز که در سطح جامعه می‌بینیم حدود هشت ماه پیش کمی بعید به نظر می‌رسید ولی در حال حاضر برخی چیزها تقریبا روی روال قرار گرفته است. البته بخشی از این شرایط روحی و روانی به این دلیل است که احساس می‌شود جامعه به واسطه تزریق واکسن‌های مختلف وارد شده؛ به سمت بهبود می‌رود.

از طرفی می‌توانیم بگوییم مراعات شرایط کرونایی در چگونگی برگزاری جشنوار‌ها هم بی‌تاثیر نبوده است.

نکته‌ای که وجود دارد نوع برخورد جشنواره‌‌ها با کرونا البته سینوسی است. در بعضی کشورها برنامه‌ریزی مدیران جشنواره‌ها به گونه‌ای است که شکلی از برگزاری جدیدی را تجربه کنند. در این راستا گاهی اوقات به اهداف خود نزدیک نمی‌شوند و مجبور می‌شوند اجرای جشنواره را به تاخیر بیندازند یا شکل جدیدی برای آن پیدا کنند اما باید به این نکته دقت کرد که جشنواره‌ها تفاوت جدی با خیلی از عرصه‌های دیگر دارند. از این منظر که در طول چند دهه در حوزه سینما، سینماگران و مدیران جشنواره‌ها یاد گرفتند و عادت کردند که این نوع گردهمایی‌ها با حضور افراد و رو در رو اتفاق بیفتد. وقتی به این نتیجه می‌رسیم که بخشی از جشنواره می‌تواند به شکل مجازی اتفاق بیفتد این مساله هیچ اشکالی ندارد ولی در شکل کلی با جریان کم رمقی مواجه شویم. همین هفته پیش بازار جشنواره برلین که برگزار شد و انصافا سایت و پلتفرم این جشنواره نسبت به دیگر پلتفرم‌های جشنواره‌ها خوب کار کرده بود اما درنهایت می‌بینیم این شکل برگزاری مجازی بسیار متفاوت با آن گرما و شور و اشتیاق حضور رو در روی مخاطب شکل گرفت. وقتی این حضور فیزیکی از رویدادهای هنری و سینمایی گرفته می‌شود انگار بخشی از حیات آن دچار مساله می‌شود. ولی به هر جهت چاره‌ای هم نیست و باید پیگیری و راه‌های جدید را تجربه کرد تا این دوره سخت هم سپری شود. البته من فکر می‌کنم این شرایط کرونایی، شکل‌ها و شیوه‌های جدیدی را هم به ما یادآوری کرده به این معنا که بعد از این حتی اگر کرونا ریشه‌کن هم شود بخشی از برگزاری جشنواره‌ها به شیوه مجازی برگزاری می‌شود و مسوولان جشنواره راه‌هایی را پیدا می‌کنند تا سویه مجازی را با گرمای خاصی برگزار کنند. می‌توانم بگویم ما امسال با یک نقطه عطف در تاریخ بشریت مواجه بودیم؛ همه ما تجربه جدیدی را از سر گذراندیم و منتظریم ببینیم از پس این واقعه چه ماجراهای دیگری برای‌مان اتفاق می‌افتد و این نکته بسیار بزرگی است که همه ابعاد زندگی را تحت تاثیر خود قرار داده است.

وقتی به رویدادهای هنری سال جاری در کشورمان نگاه می‌کنیم به غیر از جشنواره جهانی تقریبا همه جشنواره‌های مهم و معتبر برگزار شد الان که به گذشته نگاه می‌کنید به نظرتان نمی‌رسد که این رویداد هم می‌توانست به شکل جدید برگزار شود؟

ببینید از بد حادثه زمان برگزاری جشنواره جهانی وقتی بود که حتی فکر کردن به برگزاری یک جشنواره خیلی خطرناک و نشدنی بود. بعدها بود جشنواره‌هایی که عمدتا همزمان برگزاری آنها نیمه دوم سال بود توانستند به راهی برای برگزاری دست پیدا کنند البته بخشی از آنها از تجربه جشنواره جهانی استفاده کردند چون ما پلتفرم‌هایی را طراحی کرده بودیم که در آن مقطع به کار ما نیامد اما برای برگزاری جشنواره‌های دیگر تا حدی از آن استفاده شد. شاید اگر زمان برگزاری جشنواره جهانی نیمه دوم سال بود ما هم می‌توانستیم به شرایط کرونایی عادت کنیم و به راه‌حلی برای اجرا برسیم.

واقعا تعویق جشنواره به نیمه دوم امسال ممکن نبود؟

چرا همان زمان هم این بحث مطرح شد اما تفاوتی که جشنواره جهانی با دیگر جشنواره‌ها دارد اینکه اگر زمان برگزاری جشنواره جهانی به ملی نزدیک می‌شد این دو رویداد با هم باید در یک دوره برگزار می‌شد و ممکن بود رسما آن ادغام شکل بگیرد و نکته دوم اینکه فاصله این شماره با شماره بعدی خیلی نزدیک می‌شد و ما باید بلافاصله شماره بعدی را خرداد برگزار می‌کردیم و در این میان فقط چهار یا پنج ماه فاصله وجود داشت به همین دلیل ما هم مثل همه جشنواره‌های جهانی که در آن چند ماه اول امسال برگزار نشدند مثل جشنواره کن و خیلی از جشنواره‌های دیگر این رویداد را لغو کردیم. البته در مورد جشنواره جهانی فرق دیگری هم با جشنواره‌های داخلی وجود دارد.

حضور مهمانان خارجی.

دقیقا. ابعاد و نوع مهمانانش با دیگر جشنواره‌های داخلی فرق می‌کند. ضمن اینکه در جشنواره جهانی بحث فیلم‌های بلند هم مطرح است و برای این فیلم‌ها جنبه بازار و اقتصاد اهمیت زیادی دارد و چگونگی نمایش این فیلم‌ها روی پلتفرم‌ها با فیلم کوتاه و مستند بسیار متفاوت است. اگر برای فیلم‌های کوتاه و مستند در پلتفرم‌ها مشکل زیادی به وجود نمی‌آید ولی ما فیلم‌های بلند را نمی‌توانستیم روی سامانه‌ها نمایش دهیم چون بلافاصله در کشور ما کپی و قاچاق می‌شد و آن وقت آبروریزی بزرگی اتفاق می‌افتاد.

صحبت از ابعاد بین‌المللی و حضور مهمان‌های خارجی و میزان استقبال آنها در جشنواره جهانی شد. البته به این نکته اشاره کنیم که همین الان هم درباره نحوه برگزاری جشنواره‌های معتبر اما و اگرهای زیادی وجود دارد به عنوان نمونه تیری فرمو در مصاحبه‌ای گفته جشنواره‌ای بدون ماسک می‌خواهیم.

کاملا درست است. البته به این نکته توجه کنیم که جشنواره کن و بعد برلین و احتمالا چند جشنواره دیگر وجوه‌شان با جشنواره جهانی کاملا متفاوت است. مشخصا در مورد جشنواره کن باید بگویم که وقتی ما با بازار این رویداد مواجه می‌شویم تعداد خبرنگاران، منتقدان و سینماگرانی که در ایام برگزاری در این رویداد حضور دارند به عدد بسیار عجیبی می‌رسیم که تجربه بسیار خاص است و قطعا گردش اقتصادی آن در همین شرایط تعریف می‌شود. بنابراین این خیلی فرق می‌کند با جشنواره‌هایی که ابعاد اقتصادی آنها اساسا چیز دیگری است یا جمع و جور‌تر برگزار می‌شوند یا اگر برگزار نشوند یا نیمه برگزار شوند ممکن است لطمه زیادی به وجوه اقتصادی آن نخورد چون ابعادشان کوچک‌تر است. اما درباره جشنواره کن این موضوع بسیار متفاوت‌تر است چون اگر قرار است این رویداد آنجا برگزار شود باید در گستره وسیع خودش قرار بگیرد تا دخل و خرج کند، نمونه‌اش بازار جشنواره برلین که وقتی طرح برگزاری آن به صورت محدود و فیزیکالی مطرح شد خود برگزار‌کنندگان از برپایی جشنواره منصرف شدند چون دیدند برای‌شان به‌صرفه نیست. آنها معتقد بودند همین که بازار جشنواره را بخواهیم برپا کنیم باید به شرایط اقتصادی مدنظرمان نزدیک شویم و دخل و خرج و درآمدها و هزینه‌ها و چیزهایی از این دست باید با هم بخواند. همین‌طور در جشنواره کن هم این مساله خیلی پیچیده است. در سطح شهر در ایام برگزاری یک بیلبورد کوچک برای تبلیغ فیلمی با رقم‌های عجیب و غریب و سرسام‌آوری همراه است. به همین دلیل است که می‌گویم آنجا موضوع جشنواره بسیار متفاوت است. آنها جشنواره را برگزار می‌کنند و گردش مالی آنها کار خودش را انجام دهد حتی در رکورد و سابقه برای‌شان ثبت می‌شود. این جشنواره با رقم کمی برگزار شد. اولی آنچه اهمیت دارد اینکه آنها نمی‌خواهند جشنواره‌ای اینچنینی تجربه کنند. جشنواره‌های دیگر که جشنواره جهانی ما هم زیرمجموعه آنها قرار می‌گیرد. دخل و خرج و تعداد مهمان‌ها با آنها اساسا فرق دارد و عرصه جمع و جور‌تری برای حضور مهمانان است که فیلم‌های‌شان را برای تبلیغ به ایران بیاورند یا فیلم‌های ایرانی را ببینند. بنابراین در ایران این امکان وجود دارد که بخشی از جشنواره با تمام سختی که دارد به صورت مجازی برگزار شود.

گویا نقل قول مدیرجشنواره کن، فعلا اظهارنظر رسمی جشنواره نیست؟

همین‌طور است. چون همچنان در حال بررسی هستند تا ببینند چقدر برای‌شان برگزاری جشنواره در آن برهه امکان‌پذیر است. به این نکته دقت کنید که در مورد بعضی رویدادها مثل جشنواره کن یا برلین و بعضی جشنواره‌های دیگر؛ زمان‌های برگزاری جشنواره هم مهم است. مثلا در شهر کن ماه برگزاری جشنواره کن در طول همه این سال‌ها (اواخر اردیبهشت) ماه طلایی برای‌شان است از نظر آب و هوا. مثلا تصور کنید در شهر ساحلی کن این رویداد زمانی که دریا توفانی است یا زمان دیگری که آب و هوایی مناسب نباشد برگزار شود از این جهت این نکته برای‌ آنها پارامتر مهمی است. بحث تداخل هم خیلی اهمیت دارد .بعضی از این جشنواره‌ها چون مهمان‌های مشترک زیادی دارند مثلا کن و برلین در اثر همین تغییرات مجبور باشند زمان‌شان را جابه‌جا کنند و چند جشنواره هم این وسط وجود داشته باشند حتی در مورد جشنواره جهانی فجر عاملی باعث شد در طول این سال‌ها ثبت جشنواره به تاخیر بیفتد زمان برگزاری جشنواره بود چون قبل از جشنواره کن برگزار می‌شد این مساله وجود داشت که مهمانان جشنواره جهانی بعد از این رویداد به کن بروند. آیا بازار و خریداران و تهیه‌کنندگان در طول یک ماه و نیم و دو ماه سفر خارجی داشته باشند؟ همین موضوع این مساله را کمی سخت می‌کرد جشنواره‌ها ترجیح می‌دهند این زمان‌بندی را رعایت کنند هر قدر جشنواره‌ها بزرگ‌تر باشند برای اینکه به تاریخ جدید فکر کنند کارشان سخت می‌شود باید نکات متعددی را در نظر بگیرند.

اخیرا فراخوان سی و هشتمین جشنواره جهانی منتشر شد. این یعنی جشنواره جهانی به صورت قطعی قرار است برگزار شود؟

واضح است وقتی فراخوان جشنواره منتشر شده این یعنی ما قصد برگزاری جشنواره را داریم. اما همه شرایط دست ما نیست؛ فرض کنیم خدای ناکرده سال آینده به شرایط بدتری برسیم که کشور به سمتی برود که هر نوع برگزاری جشنواره ممنوع اعلام شود آن زمان دیگر از عهده ما خارج است یا باید کامل جشنواره را مجازی برگزار کنیم یا نه. به هر جهت همه امیدواریم از اوایل سال آینده اوضاع کشور (به ‌طور کل به واسطه واکسن‌های متعدد) رو به بهبود برود و همه شرایط جدیدتری را تجربه کنند و ما تا جایی که ممکن است برگزاری مجازی را به شرایط واقعی در خرداد نزدیک کنیم.

با تمام انتقادهایی که به برگزاری جشنواره فیلم فجر صورت گرفت اما به نظر می‌رسد اجرای آن آزمون خوبی بود.

البته تفاوتی با جشنواره ملی داریم اینکه ما با دو مدل مهمانان مواجه هستیم؛ بخشی از آنها مهمانان داخلی هستند که در جشنواره ملی مخاطب سینمای ایران هستند، بخش دیگر هم مهمانان خارجی هستند و اساسا پیوند بین خریداران و استفاده‌کنندگان از فیلم‌های سینمای ایران برای جشنواره‌ها برای سینمای ایران همیشه جذاب بود. این جایگاه را قبل‌تر جشنواره جهانی داشته و در حال حاضر هم باید آن را حفظ کند که محل این اتصال باشد که فیلم‌های ایرانی به استفاده‌کنندگان به عنوان خریدار و مخاطب معرفی خوبی شود.

به هر حال این نکته هم اهمیت دارد که نمی‌توان جشنواره‌ای با ابعاد بین‌المللی را دو سال متوقف کرد و برگزار نکرد. نظر شما چیست؟ برگزار نکردن جشنواره و خط زدن صورت مساله یک سوی ماجرا است؛ اما خلاقیت، همت و ابتکار عملی که دبیر و مدیر جشنواره باید به خرج دهد تا رویداد متفاوت و سلامت برگزار کند بحث مهمی است.

من هم همین اعتقاد را دارم و فکر می‌کنم جشنواره جهانی باید برگزار شود. درصدی که من راجع به آن صحبت کردم اگر همین چیزی باشد که الان تجربه می‌کنیم و از این شرایطی که در آن قرار داریم اگر اوضاع بدتر نشود تلاش می‌کنیم راهی پیدا کنیم تا جشنواره را برگزار کنیم که بخشی از آن مجازی است و بخشی از آن حضوری خواهد بود. ولی اگر به ‌طور کل شرایط بهبود پیدا کند طبیعتا جشنواره به صورت حضوری برگزار می‌شود.

در حال حاضر ‌فعالیت دبیرخانه جشنواره و ارتباطات با فیلمسازان خارجی خوب پیش می‌رود؟

دبیرخانه جشنواره جهانی از حدود شش هفت ماه قبل از منتفی شدن جشنواره تا به الان دایر است و دوستان و همکاران کار خودشان را انجام می‌دهند. تصور می‌کردیم بخش قابل توجهی از فیلم‌هایی که برای جشنواره برگزار نشده انتخاب کرده بودیم حداقل از بخشی از آن می‌توانیم استفاده کنیم ولی واقعیت به ما نشان داد که نمی‌توانیم استفاده کنیم چون بخشی از این فیلم‌ها اکران شدند و بخشی دیگر هم سر از جایی دیگر درآوردند که عمدتا آن فیلم‌ها را کنار گذاشتیم اما به شکل خیلی جدی از خرداد و اوایل تیر امسال همکاران ما در بخش مذاکره با فیلمسازان و جذب آثار کارشان را پیگیر ی کردند. از این حیث من فکر می‌کنم وضعیت ما به نسبت‌به چند سال قبل در فهرست فیلم‌های قابل مذاکره خیلی بهتر هم هست و به لحاظ آماری فیلم‌های با کیفیت خوب تعدادشان زیاد است از این جهت ما شاهد اتفاقات خوبی هستیم. امیدوارم تا نیمه دوم فروردین فهرست فیلم‌ها و جدول زمان‌بندی نمایش هم مشخص شده باشد. همه ‌چیز مهیا است اما بخش مبهم قضیه همان شکل فیزیکالی برگزار کردن جشنواره است و آن بحث هم مشخصا درباره بازار فیلم مطرح است. من براساس شواهد و قرائن احساس می‌کنم بازار را احتمالا نتوانیم فیزیکی برگزار کنیم که برای آن باید مثل بازار برلین و کن که برگزار شد و بازار کنی که پیش رو خواهد بود راهی پیدا کنیم که از این منظر هم به احتمال قوی روی پلتفرم خواهد بود. احتمال دارد بازار ما به این سمت برود. درست است که یک نقیصه به شمار می‌رود اما برای جشنواره جهانی فجر و نسبتش با جشنواره‌های دیگر که بخش بازار با خود بدنه اصلی جشنواره (مسابقه و دیگر بخش‌ها) سهم بیشتری نداشته قابل اغماض هم می‌تواند باشد ولی ما تلاش می‌کنیم بخش بازار را آبرومند برگزار کنیم. آنچه برای ما روشن است اینکه بخش نمایش فیلم‌ها و حضور مهمانان اصلی مثل هیات داوران و کسانی که قرار است ورک شاپ برگزار کنند، همین‌طور خریداران و انتخاب‌کنندگان جدی فیلم‌های ایرانی تا جایی که می‌شود به شکل فیزیکی حضور داشته باشند.

بحث حضور فیلم‌های ایرانی در جشنواره جهانی هم مطرح است و فیلمسازان داخلی به دیده شدن اثرشان به این جشنواره امیدوار هستند. خصوصا اینکه بعضی فیلم‌ها در جشنواره ملی نتوانستند حضور پیدا کنند و از این حیث انتظار از جشنواره جهانی بالا می‌رود.

بله به شکل طبیعی این موضوع اتفاق می‌افتد و در ذهن ما بود کما اینکه بعد از برگزاری جشنواره ملی فیلم فجر تعدادی از فیلمسازان با من تماس داشتند که مایلند فیلم‌شان را در جشنواره جهانی نمایش دهند. ما با یکی، دو محدودیت این وسط مواجه هستیم در هر کدام از بخش‌های رقابتی و اصلی و مسابقه دو تا سه فیلم بیشتر نمی‌تواند حضور داشته باشد یعنی در بخش‌های مختلف به ‌طور کل هفت تا هشت فیلم می‌تواند حضور داشته باشد اما آن چیزی که برای خیلی از فیلمسازان جذاب است بخش بازار به مفهوم معرفی فیلم ایرانی به پخش‌کنندگان خارجی است. اگر فیزیکی بخواهیم برگزار کنیم که مثل سال قبل خواهد بود اما اگر به صورت مجازی باشد با یک پلتفرم معتبر خارجی و بین‌المللی که جشنواره کن هم استفاده کرد وارد مذاکره شدیم که در حال بستن قرارداد هستیم آن وقت خیلی از فیلمسازان احتمالا مایل هستند که روی این پلتفرم فیلم‌شان را ارایه کنند. ویژگی این پلتفرم این خواهد بود که ما واسطه خواهیم بود بین تهیه‌کننده ایرانی و پخش‌کننده خارجی. آنها خودشان با هم مرتبط خواهند شد و با هم مراودات‌شان را تنظیم می‌کنند و رابطه‌شان مستقیم شکل می‌گیرد در واقع ما توانستیم این ظرفیت را ایجاد کنیم که این ارتباط داخلی و خارجی به وجود بیاید. این موضوع تقریبا مقدماتش فراهم شده ولی آنچه مهم است ما نمی‌توانیم تعداد بی‌شمار فیلم ایرانی در این بخش انتخاب کنیم. هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی این موضوع برای‌مان مهم است، ولی تا جایی که ممکن است تلاش می‌کنیم این بخش تقویت شود تا حق فیلم‌های ایرانی ادا شود.

اما مهم‌ترین موضوع در چگونگی برگزاری جشنواره، بحث انتخابات پیش رو است. موافقید؟

وقتی بحث برگزاری جشنواره امسال مطرح شد اولین چیزی که در بسیاری از جلسات به من گفته شد کرونا نبود بلکه بحث انتخابات بود. کاملا قابل فهم هم است برای اینکه بحث انتخابات امسال خیلی حساس است مثل بعضی از سال‌ها و خب امسال شرایط کشور یک مقدار پیچیده‌تر است و ویژگی‌های خاص خودش را دارد. واقعیت این است که زمان برگزاری جشنواره همین موقع است و ما نمی‌توانیم به خاطر انتخابات یا هر موضوع دیگری زمان جشنواره را به تعویق بیندازیم. قطعا برگزاری انتخابات موضوع حساسی است که باید به آن توجه داشت. این نکته هم مزیت‌هایی دارد و هم مسائلی با خودش به همراه دارد که من امیدوارم این بخش هم اتفاقات خوبی بیفتد و ما خوب آن را مدیریت کنیم.

آقای عسگرپور سوال آخر اینکه چه پاسخی به منتقدان برگزاری جشنواره دارید؟ حتی این اواخر گفته شده برگزاری جشنواره در زمان کرونا حرام است. با ذکر این نکته که تاریخ جشنواره فجر را که مرور می‌کنیم انگار انتقاد و حواشی بخش لاینفک جشنواره هم هست.

بله همان‌طور که خودتان اشاره کردید موضوع انتقاد و حواشی به امسال و پارسال مربوط نمی‌شود و این پدیده دیگر به پارادایم تبدیل شده است. من به عنوان سینماگر و از طرفی به عنوان دبیر می‌توانم به این انتقادات پاسخ داشته باشم. معتقدم اکوسیستمی برای هر کدام از پدیده‌ها وجود دارد مشخصا وقتی راجع به سینما صحبت می‌کنید ‌آن هم یک اکو سیستم دارد. مثلا صد سال پیش اکوسیستم سینما چه بوده؟ اینکه گفته می‌شود شما می‌توانید فیلم بسازید و مردم هم در سالن ببینند. به تدریج این مقوله گسترش پیدا کرد و گفته شد جشنواره هم می‌تواند شکل بگیرد تا به موضوع سینما کمک کند و اینکه متوجه شویم اساسا اهمیت سینما در چیست. یعنی سینما شکل گرفته تا رقابت به وجود بیاورد و باعث شور و شعف شود و بحث ارتقا را به وجود بیاورد. این همان اکوسیستم است. بعد گفته می‌شود بازار فیلم سمینار و ورک‌شاپ می‌تواند این مسوولیت‌ها را به عهده بگیرد. در بیشتر جاهای دنیا این موضوع مفروض است و لازم به توضیح نیست. اکثر کشورها به جشنواره‌های‌شان به عنوان یک موضوع حیثیتی نگاه می‌کنند که باید برگزار شود تا مرتبط شویم با دنیا یا با بخشی از دنیا که اساسا این کمک می‌کند به اکوسیستمی که در آن فعالیم. اما در فرهنگ ما موضوع کمی متفاوت است، ساکنان مجتمع ده واحدی را درنظر بگیرید کسی که طبقه اول زندگی می‌کند وقتی پشت بام خراب می‌شود می‌گوید به من ربطی ندارد که پشت بام خراب شده من طبقه اول زندگی می‌کنم آن مشکل طبقه آخر است. ما حتی در فرهنگ شهرنشینی هم اکوسیستم را درنظر نمی‌گیریم. متاسفانه باید بگویم در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم چون برآیندگرایی شکل نمی‌گیرد راجع به هر پدیده‌ای همین نظر را داریم. همکاران ما به خصوص در شرایط سخت کاری فعلی قرار دارند (سختی در سال‌های گذشته هم بود) در حال حاضر مشکلات معیشتی و کمبود کار به آن اضافه شده و هم اساسا خود شغل سینما سخت شده و کرونا هم به آن اضافه شده و مشکلات اقتصادی کشور هم مزید بر علت شده است (قبل‌ترها خرید گوشت و مرغ آن‌قدر رویایی نبود) وقتی همه این مسائل کنار هم قرار می‌گیرد و اینها با هم جمع می‌شود وقتی صحبت از جشنواره می‌شود به آن می‌گویند برگزاری جشنواره تجمل‌گرایی است. عمده کسانی با آن موضوع طرف می‌شوند به اکوسیستم توجه نمی‌کنند و معتقدند جشنواره را برگزار نکنیم تا با آن بتوانیم کمی خرید کنیم. اینکه در بودجه‌نویسی و اداری چقدر امکان‌پذیر است، بحث جداست. اینکه مثلا ردیف بودجه‌ای برای ساختمان‌سازی داریم و ما بگوییم با آن ساختمان نسازیم و برویم ماشین بخریم خب بلافاصله بازرسی کل کشور چنین شخصی را به محاکمه بکشاند. یعنی هر چیزی ردیف بودجه خود را دارد. حالا بودجه جشنواره جهانی که به نظر من اصلا شوخی است. بودجه‌ای که وزارت ارشاد معمولا برای جشنواره جهانی درنظر می‌گیرد پول ساخت یک و نیم فیلم است بعضی اوقات دو فیلم می‌شود با آن ساخت بعضی اوقات یک فیلم ساخت. سالی که در پیش است با بودجه جشنواره جهانی فقط یک فیلم می‌توان ساخت. خیلی از همکاران به این موضوع توجه نمی‌کنند و مثلا نظرشان این است که دبیر جشنواره یا مسوولان سینما و وزارت ارشاد مجبور هستند و باید بگردند اسپانسر برای برگزاری جشنواره پیدا کنند و بعد می‌گویند چرا این پول هم باید برای جشنواره برگزار شود همین پول را هم خرج سینما کنید. از اینجا به بعد به نظر من وارد مباحث احساسی می‌شویم و هیچ منطقی پشت این صحبت‌ها وجود نداشته باشد.

صحبتی با مخالفان برگزاری جشنواره داشتید؟

بله. در این ایام با بعضی از کسانی که مخالف برگزاری جشنواره بودند صحبت کردم. به نظرم آمد نظرشان تحت همین چند سرفصل قرار می‌گیرد. شاید جالب باشد بدانید که تعدادی دیگر هم معتقد بودند اساسا جشنواره ملی فجر برای سینما ضربه زننده می‌شود، یعنی با بخش رقابتی که اما و اگر دارد و هر سالی هم مسائل خودش را دارد اساسا سوءتفاهم در سینمای ایران به وجود می‌آورد و سوال پیش می‌آید که آیا در کشورهای دیگر هم جشنواره ملی دارند یا همه جشنواره‌های‌شان بین‌المللی است؟ این بحثی است که در کشور ما با توجه به وضعیت فرهنگی جشنواره ملی ضروری است و جشنواره جهانی هم از طرف دیگر ضروری است. به نظر من هرقدر فضا احساسی و مشکلات سخت‌تر شود و از طرفی مشکلات همکاران بیشتر شود این موضوع هم سخت‌تر می‌شود. واقعیتش را بخواهید من اظهارنظر بعضی همکاران را می‌خوانم و این خیلی برای من جدید نیست فلان همکار که تریبون دارد راجع به بیخود بودن جشنواره جهانی خطبه مفصل می‌خواند همین همکار ما سالی داور همین جشنواره می‌شود و باز همین همکار سالی در جشنواره فیلم دارد و سال بعدتر می‌گوید مرده شور ریخت این جشنواره را ببرند. با این صحبت‌ها خرده نمی‌گیرم اما ما واقعا با این پدیده مواجه هستیم. بریده جراید این سال‌ها را مرور کنید، ببینید از صحبت‌های همکاران ما چقدر می‌توان تئوری استخراج کرد و حال سینما را در آن سال مربوطه دریافت. شرایط کلی در کشور و مثلا اکران و تولید در سینما به گونه‌ای است که منافع فردی حرف اول و اول را می‌زند، در چنین شرایطی نگاه جمعی و مانیفست چگونه باید شکل بگیرد و اتاق‌های فکر کجا هستند؟ از آنجایی که استراتژی خاصی هم وجود ندارد و اغلب موارد تحت سرفصل روزمرّگی معنا پیدا می‌کند، قدرت سازندگی‌مان روزبه‌روز کاهش یافته و قدرت تخریب‌مان بیشتر و بیشتر می‌شود مثلا تحت همین شرایط است که همکاران‌مان گاهی نهادهای صنفی را هم با دست خود تضعیف می‌کنند و شاید به سمت نابودی می‌برند. می‌خواهم بگویم انگار در حوزه‌های مختلف این‌طور یاد گرفته‌ایم که حیات و ممات ما در آنارشی باید تعریف شود. به همین دلیل است که می‌توان گفت در کشور ما اساسا مدیریت با بحران معنا پیدا می‌کند. مدیریت برای حل بحران وارد عمل می‌شود و با حل برخی بحران‌ها، بحران جدید هم تولید می‌کند.

 اگر جشنواره به صورت مجازی برگزار شود با یک پلتفرم معتبر خارجی و بین‌المللی که جشنواره کن هم استفاده کرد وارد مذاکره شدیم که در حال بستن قرارداد هستیم آن وقت خیلی از فیلمسازان احتمالا مایل هستند که روی این پلتفرم فیلم‌شان را ارایه کنند. آنچه مهم است ما نمی‌توانیم تعداد بی‌شمار فیلم ایرانی در این بخش انتخاب کنیم. هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی این موضوع برای‌مان مهم است، ولی تا جایی که ممکن است تلاش می‌کنیم این بخش تقویت شود تا حق فیلم‌های ایرانی ادا شود.

   شاید جالب باشد بدانید که تعدادی از سینماگران معتقدند اساسا جشنواره ملی فجر برای سینما ضربه زننده می‌شود، یعنی با بخش رقابتی که اما و اگر دارد و هرسال هم مسائل خودش را دارد اساسا سوءتفاهم در سینمای ایران  به وجود می‌آورد و سوال پیش می‌آید که آیا در کشورهای دیگر هم جشنواره ملی دارند یا همه جشنواره‌های‌شان بین‌المللی است؟

   بخشی   ازجشنواره‌هایی که امسال برگزار شدند از تجربه جشنواره جهانی استفاده کردند چون ما پلتفرم‌هایی را طراحی کرده بودیم که در آن مقطع به کار ما نیامد.

برگرفته از روزنامه «اعتماد»، تینا جلالی