22 شهریور دومین سالگرد درگذشت عطاءالله (تقی) كاملی، دوبلور و مدیر دوبلاژ برجسته و باسابقه تلویزیون و سینما بود. به این مناسبت و به خاطر پخش مجدد سریال در برابر باد زندگی و آثار او را مرور می‌كنیم.

زنده‌یاد كاملی اوایل دهه 30 و كاملاً اتفاقی به دوبله پیوست. او برای دیدن یكی از بستگان خود به استودیو «سانترال» رفته بود كه یكی از اعضای استودیو صدایش را شنید و از او خواست تا در اتاق ضبط، جمله‌ای را بگوید. پس از این تست صدا، سیامک یاسمی او را بسیار تشویق كرد كه به حرفه دوبله بپردازد. از این زمان طی حدود نیم قرن، كاملی با صدای پرطنین و باصلابتش، نقش‌های بسیاری را در ایران جاودانه كرد و او به دلیل جنس صدایش بیشتر دوبلور شخصیت‌های مقتدر و بعضاً نظامی و خشن بود. وی دوبلور تقریبا ثابت كرک داگلاس بود و از سال 1343 در فیلم اسپارتاكوس ـ با مدیریت محمدعلی زرندی ـ تا سال 1383 در فیلم راه‌های افتخار ـ با مدیریت جلال مقامی ـ در بیشتر فیلم‌های این بازیگر به جایش صحبت كرد. صدای او آنچنان با چهره و شخصیت داگلاس در آثار مختلف عجین شد كه گویندگی دوبلورهای دیگر را به جای این بازیگر بسیار محدود كرد. جدال در اوكی كورال ، هفت روز در ماه مه ، آخرین غروب، نوری در حاشیه دنیا، وایكینگ‌ها، شور زندگی (دوبله اول) و راز از جمله فیلم‌هایی هستند كه كاملی در آنها به جای كرک داگلاس صحبت كرد. بازیگر دیگری كه صدای كاملی با وی عجین شد، رابرت استاک بود. سریال تسخیرناپذیران و فیلم غروب تبهكاران از جمله آثاری بودند كه كاملی به جای استاک صحبت كرد. این گوینده فقید به جای بازیگران دیگری نیز صحبت كرد اما هیچ‌گاه به دوبلور ثابت‌ آنها تبدیل نشد زیرا صدای دیگران بهتر روی آنها قرار گرفت؛ همفری بوگارت در هرچه سخت‌تر زمین‌ می‌خورند (ظاهرا كاملی در چند دوبله سینمایی دیگر نیز به جای بوگارت صحبت كرد اما صدای حسین عرفانی با این بازیگر عجین شد) ، شون كانری در گلد فینگر (پنجه طلایی) ، مارلون براندو در اینک آخرالزمان (دوبله اول) ، ایو مونتان در دایره سرخ (دوبله دوم) ، ریچارد هریس در سرگرد دندی و گاری كوپر در درخت اعدام. آن مرحوم به جای بازیگران ایرانی نیز زیاد صحبت كرد ، ایلوش خوشابه در افعی ، احمد هاشمی در قرق و پادزهر، خسرو دستگیر در مهمانی خصوصی و چشم شیطان، هوشنگ بهشتی در كمال‌الملک، ابراهیم آبادی در توطئه، منوچهر حامدی در فانی، روز شیطان، آوای فاخته و روزی روزگاری، جمشید مشایخی در  شاخه های بید،  محمدعلی كشاورز در جمیل نرسی كركیا در  چاوش  و  گالان  میرمحمد تجدد در گروهبان.  اما صدای كاملی بیشتر با فتحعلی اویسی عجین شد و در چند فیلم از جمله ناخدا خورشید و سریال بشارت منجی به جای این بازیگر صحبت كرد. اویسی و حامدی برای بازی در ناخدا خورشید و روز شیطان كاندیدای دریافت جایزه از جشنواره فیلم فجر بوده‌اند كه گویندگی پرقدرت كاملی قطعاً در این امر تاثیر داشته است. كاملی در گویندگی و نوشتن متن آنونس فیلم‌ها و گویندگی آثار مستند نیز فعال بود. او دوبله آنونس‌ها را از همان اولین سال‌های ورودش به عرصه دوبلاژ و با فیلم ارزش پول آغاز كرد و به گفته خودش كارش در شعله‌های سوزان آمستردام بسیار مورد توجه قرار گرفت. او دوبله مستندها به ویژه از نوع تاریخی ـ جنگی را از اواسط دهه 40 آغاز كرد كه بیشتر آنها برای تلویزیون بود. او در چند سال پایان عمرش بیشتر روی دوبله آثار مستند متمركز شده بود. كاملی مدیریت دوبلاژ را حدود 2 سال پس از پیوستن به جامعه دوبله آغاز كرد. لورنس عربستان ساخته دیوید لین و بیلیارد باز از جمله معروف‌ترین فیلم‌های سینمایی است كه او دوبله كرده است. كاملی ـ به خصوص در سال‌های پس از انقلابـ آثار ماندگار و فراوانی را در گویندگی و مدیریت دوبلاژ در تلویزیون به جای گذاشت. غیر از بعضی از آثار كه به آنها اشاره شد ، گویندگی او در سریال‌های عزالدین قسام (با مدیریت سعید شرافت و به جای سرهنگ جاناتان)، لبه تاریكی (به جای گادبولت)، ارتش سری (به جای سرگرد راینهارت)، ناوارو (به جای سركیس)، تسخیر زمین (به جای ژنرال ریس) و پزشک دهكده (به جای جانی‌كش در نقش كیدكول) بسیار قابل توجه و كم نظیر بود. او مدیریت دوبلاژ چند سریال را نیز به عهده داشت كه در زمان خود و بعضاً در پخش مجددشان آثار پربیننده‌ای بودند: اسكیپی، داستان زندگی، در برابر باد، پوآرو و سویینی (دوبله دوم).

اسكیپی، سریالی بود كه از برنامه كودک و نوجوان پخش می‌شد و هنوز صدای كاملی كه در تیتراژ آن می‌گفت‌: «... و با شركت كانگوروی بوته‌زار اسكیپی» در گوش علاقه‌مندان زنگ می‌زند.

داستان زندگی مجموعه‌ای ژاپنی بود كه پس از سا‌ل‌های دور از خانه از بهار 1369 پخش آن آغاز شد. كاملی متنی را نوشته بود كه خود در تیتراژ سریال و پیش از درج اسم، آن را خواند و به اثری معروف تبدیل شد: «زندگی منشوری است در حركت دوار؛ منشوری كه پرتو پرشكوه خلقت با رنگ‌های بدیع و دلفریبش آن را دوست داشتنی، خیال‌انگیز و پرشور ساخته است. این مجموعه دریچه‌ای است به سوی داستان زندگی.» انتخاب‌های كاملی برای نقش‌های مختلف این اثر فوق‌العاده بود.

صدای جوان و شاداب مینو غزنوی برای نقش هانیكو دختری شاد و پرشور از جوانی تا میانسالی و صدای لطیف و قابل انعطاف‌ ثریا قاسمی برای نقش مادر وی از جمله بهترین انتخاب‌های كاملی بود و این دو گوینده تحت هدایت او سنگ تمام گذاشتند.

در برابر باد كه اخیرا برای چندمین بار از تلویزیون پخش شد ، یكی از شاهكارهای دوبله است. گویندگان همگی درست و بجا انتخاب و هدایت شده‌اند و اجراهایشان سطح بالاست. انتخاب زهره شكوفنده به جای دختری جوان به نام مری مالوین كه سختی‌های فراوانی می‌كشد، عالی است. ناصر تهماسب (جاناتان ادوارد گرت) و فهیمه راستكار (پالی) در نقش‌هایی كه از سن صدای آنها جوان‌تر است، عالی كار كرده‌اند. اكبر منانی (دینی)، خسرو شایگان (فرمانده ایرلندی) و منوچهر والی‌زاده (ویل) كه آن زمان صدایش تغییر نكرده بود، در نقش‌هایی مثبت و ناصر نظامی (پایک) و خسرو خسروشاهی (گرویل) كه آن زمان صدایش هنوز جذاب و گوش نواز بود، در نقش‌هایی منفی خیلی خوب و پذیرفتنی هستند. نكته جالب این كه حسین عرفانی (چارلز) و رفعت هاشم‌پور (لوییزا) و تعدادی دیگر از دوبلورهای با سابقه نقش‌هایی نسبتا كوتاه را بر عهده داشته‌اند و اگر در برابر باد در سال‌های اخیر دوبله می‌شد، هیچ مدیر دوبلاژی برای این نقش‌ها اجباراً یا با اختیار خود از دوبلورهای با سابقه استفاده نمی‌كرد. گویندگانی كه كاملی انتخاب كرده همگی سرجای خود هستند و حتی صداهای مشابه نیز برای نقش‌هایی كه گفته‌اند مناسب نیست، مثلا مینو غزنوی برای مری، بهرام زند برای گرت، مهرزادیان برای پایک و خود كاملی برای چارلز. كاملی همانند داستان زندگی اجرای گفتار تیتراژ را نیز بر عهده گرفته است:  «و آزادی این درفش پاره پاره از جورستمگران هنوز در اوج اهتزاز است همچون تندر و برق در برابر باد.»

پوآرو در سال 1373 آغاز شد. پیش از دوبله سریال، سه فیلم تلویزیونی ـ با همان بازیگران اصلی ـ با سرپرستی ایرج رضایی دوبله شد. در آن دوبله ها، رضایی خود به جای دیوید ساچت (پوآرو) صحبت كرد و دو نقش دیگر ـ هستینگز و بازرس جپ ـ را به ناصر ممدوح و تورج مهرزادیان سپرد. آن دوبله ها نسبتا خوب بودند، اما دوبله سریال با گویندگی اكبرمنانی (پوآرو)، جلال مقامی (هستینگز) و ایران بزرگمهر (خانم لمون) بسیار بیشتر جلب توجه كرد هر چند كه اشكالاتی نیز داشت. در این دوبله كاملی خود عهده‌دار نقش سر بازرس جپ شد كه گویندگی‌اش‌ از جمله كارهای ماندگارش بود.

عطاءالله كاملی دو سال پیش از فوتش، براثر تصادف مجروح و خانه‌نشین شد. او در حالی كه دوران نقاهت را می‌گذراند و آماده حضور مجدد در عرصه دوبله می‌شد، بعدازظهر 22 شهریور 1387 در 79 سالگی درگذشت. این دوبلور و مدیر دوبلاژ توانا با آن صدای گیرا و مسحوركننده‌اش مصداق بارز این شعر است:

از شمار دو چشم یك تن كم            وز شمار خرد هزاران بیش

 محمدرضا کلانتر