نیروان غنی پور
برای اوضاع و احوال نه چندان مساعد این روزهای دوبله فارسی شاید کار خیلی راحتی باشد که از عبارات کلّی و دهان پُر کنی چون «فاجعه»،«به درد نخور»،«افتضاح»،«فیلم خراب کن» و... استفاده کرد، اما قبل از دادن احکام این چنینی_و اغلب هیجانی_بهتر است به علل وقوع وضعیت موجود بپردازیم.
بن مایه نگاه و طرز فکری که امروز به دوبله فارسی وجود دارد، بر پایه بی اعتمادی است. بسیاری به مرور علاقه خود را نسبت به تماشای آثار تازه دوبله شده از دست داده اند و در این بین ترجیح می دهند که فیلم ها را با نسخه زبان اصلی به همراه زیرنویس تماشا کنند. عوامل پُر شماری در شکل گیری این فضای بی اعتمادی و به تعبییری تغییر سلیقه مخاطب دخالت داشته اند، از اعمال ممیزی به شکل وسیع (در خیلی از موارد بی رحمانه و بی جهت که منجر به تغییر داستان فیلم شده و تفاوتی در این روند وجود ندارد که در تلویزیون باشد یا خارج از آن)، نگاه ساده انگارانه برخی از صاحبان فیلم در راستای دوبله ارزان تا ویراستاری های غیر کارشناسانه در تلویزیون (که صدمات زیادی به بخش ترجمه فیلم ها وارد می کند) و شیوه کار عجولانه و سرسری عده ای از مدیران دوبلاژ. این موضوع هم اکنون تنها شامل یک بخش نشده بلکه در سه بخش شاخص دوبلاژ (داستانی، مستند و انیمیشن) آشکارا دیده می شود و در این میانه اگر کار در خور توجهی ارائه شود، محصول فضای تعریف شده فعلی نیست بلکه حاصل حرکتی خود جوش و علاقه مندی افرادی است که هنوز دغدغه عرضه اثری تحسین برانگیز دارند.
با توجه به این نکته که هم اکنون امکان اکران فیلم خارجی با دوبله فارسی در سینماها به صورت گسترده وجود ندارد و ارائه محصولات شبکه خانگی در این جهت به شکلی محدود است، تلویزیون به عنوان نهادی رسمی تنها متولی تأثیرگذار برای دوبلاژ شده و بالطبع نوک پیکان انتقادات نیز به سوی او قرار دارد. معتقدم که معضل کنونی دوبله های تلویزیون، بحث اغلب غیر کارشناسانه ویراستاری است که حاصلی جز تغییر موضوعیت و خدشه به اصل فیلم ندارد. آفتی که در این سال ها موجب ریزش مخاطب سینمای روز جهان از تلویزیون شده و باید مدیران به فکر چاره ای برای حل این معضل باشند. بسیاری از مخاطبان این نقص را از سمت اهالی دوبله_مترجمان، مدیران دوبلاژ و دوبلورها_ می بینند در حالی که آنان کمترین نقش را در این باره داشته، وقتی با متن ترجمه های به شدت ویراستاری شده (که کمترین تطابق را با تصاویر فیلم دارد) مواجه هستند و به همین دلیل روی کارشان تأثیر منفی می گذارد. جالب است در گذر این سال ها ویراستاران در کارشان بسیار خبره شده اند و تغییراتی چون حذف برخی از عناوین _کشیش و هم چنین اعدام_ و نام انواع و اقسام مشروبات الکلی و یا تغییر اسم اماکن و کشورها _تبدیل نام استودیوم نیوکمپ به کمپ نو و کشور نیوزلند به زلاندنو!_ برای این دوستان دیگر قدیمی شده و دست به تجربه های تازه ای زده اند. برای نمونه در فیلم گاوچرانان و بیگانه گان (ساخته جون فاورااو، محصول 2011 و پخش شده در نوروز امسال) ویراستاری جالبی انجام شده به این صورت که در سکانسی از فیلم _اهالی منطقه ای در زمان غرب وحشی مورد آماج حملات بیگانه گان فضایی قرار گرفته و کشته های زیادی داده اند _کلانتر دهکده در هیبت کابوی وارش برای کودکان داستانی تعریف می کند که آنان ضمن به آرامش رسیدن در آن شرایط دشوار به قدرت لایزال پروردگار هم ایمان آورند. داستانی که نقل می شود برای مخاطب ایرانی بسیار آشناست. داستان شاگردی که هر روز سر کلاس درس دیر حاضر می شد و تازه وقتی هم می آمد سراپای اش خیس آب بود. روزی معلم از شاگرد می پرسد که چرا هر روز با این وضعیت به کلاس می آید؟ شاگرد می گوید که در راه خانه تا مدرسه رودخانه پُر آبی قرار دارد و مجبور است هر روز از میان اش عبور کند. آن گاه معلم به او ذکری آموخته و این نکته را تأکید می کند که اگر این ذکر را هر روز با صفای دل بگوید می تواند بر روی رودخانه راه رفته بدون آن که در آب فرو رود؛ و از آن روز به بعد کودک بی آن که خیس شود سر وقت در کلاس حاضر می شد. حالا داستان مورد نظر چه میزان با فضای فیلم و جغرافیای آن ارتباط دارد باید از ویراستاران پرسید، ولی همین داستان الصاقی برای ایجاد حس دافعه مخاطب نسبت به دوبله این فیلم کفایت می کند. دیگر برای مخاطب این چنینی چه تفاوتی دارد که بهرام زند و حسین عرفانی در دوبله گاوچرانان و بیگانه گان چه طور نقش گویی کرده اند _به ترتیب به جای دانیل کریگ و هریسون فورد که به نظرم انتخاب های مناسبی برای این دو هستند_ زمانی که کل کار را پس زده و رمقی برای ادامه تماشای فیلم از تلویزیون ندارد. برای احترام به مخاطب هم که شده بهتر است هر چه زودتر تعاملی بین ویراستاران و عوامل دوبلاژ از سوی مدیران مربوطه بر قرار شود، مطمئناً اثرات مثبتی در پی خواهد داشت.
بحث ضعف کنونی دوبله را می توان با به روز نبودن بسیاری از مدیران دوبلاژ در ارتباط با سینمای جهان و اهمال کاری آنان در این زمینه و نیز بی انگیزه شدن تعدادی از دوبلورها نسبت به کارشان و سرسری گرفتن کار مهم صدابرداری و صداگذاری را ادامه داد اما تا معضل ویراستاری ترجمه ها و متون بر طرف نشود، ادامه این بحث بی فایده است.
انتشار مقالات سایت "پرده سینما" در سایر پایگاه های اینترنتی ممنوع است. |
|