سن پطرزبورگ یکی از معدود فیلمهای کمدی سالهای اخیر سینمای ایران است، فیلمی که تردید ندارم یکی از ارزنده ترین آثار کمدی تولید شده در سینمای ایران حداقل ظرف 10 سال گذشته می باشد .

سینمای ایران طی سالیان اخیر با تولیدات آثار بسیار نازلی که متاسفانه تنها نام فیلم «کمدی» را به یدک می کشیدند روبرو بوده. فیلمهایی از قبیل: مادرزن سلام، عروس فرنگی، دختر میلیونر، مهمان، کلاغ پر ، قلقلک، یه جیب پرپول، افراطی ها و دهها اثر مشابه. بنابراین سن پطرزبورگ را می توان برای سینمای رو به افول کمدی ایران یک اتفاق خجسته و مهم قلمداد نمود. اما از طرف دیگر مقایسه بین فیلم سن پطرزبورگ و سایر فیلمهای تولید شده کمدی طی سالیان اخیر مبتنی بر شرایط حال سینمای بحران زده ایران است، نه انتظاری که ما از یک سینمای کمدی درجه اول داریم!

این نکته خوشایندی نیست، و مثل انتخاب بین بد و بدتر می باشد، اما نوید این را می دهد که شاید برخی از کارگردانان و بالاخص تهیه کنندگان به اصطلاح «کمدی ساز» سینمای ایران بفهمند راهی را که تا کنون رفته اند به ترکستان بوده و می توانند با کمی تلاش بیشتر اقدام به ساخت آثار سطح بالاتری بنمایند که به دور از هرگونه مسخره بازی و لودگی بتواند تماشاگر را مجذوب خود کرده و به فروش بالایی هم دست پیدا کند .

از طرف دیگر سن پطرزبورگ در کارنامه بهروز افخمی اثری درجه اولی به شمار نمی آید، و در رده های آخر آثار افخمی جای می گیرد. چرا که افخمی پیش از این با ساخت آثاری همچون : گاوخونی و شوکران و یا حتی روز فرشته و عروس توقع مخاطبان را از خود بالا برده است. پس می توان به صراحت گفت که سن پطرزبورگ تنها می تواند از مخاطب خود نمره قبولی را بگیرد. اما در میان آثار قبلی افخمی نمی تواند جایگاه والایی داشته باشد. چرا که از ضعفهای تکنیکی و هنری اساسی آسیب دیده. به نحوی که تردیدی باقی نمی ماند افخمی به این فیلم مانند آثار قبلی اش بها نداده است.

این نوع ضعف ها کاملاً در فیلم مشهود هستند و بیشتر به زمینه های فنی و تکنیکی فیلم برمی گردند. در یک جمع بندی می توان نکات مثبت و منفی سن پطرزبورگ را در 3 بخش تقسیم نمود:

1- فیلمنامه

الف: امتیازات

شاید تنها نکته مثبت فیلمنامه سن پطرزبورگ این است که پیچیدگی خاصی ندارد و نمی خواهد تماشاگر را درگیر یک ماجرای پیچیده نموده و در نهایت تماشاگر را سردرگم رها کند. سن پطرزبورگ فی الواقع قصه بسیار ساده ای دارد: دو جوان آس و پاس به دنبال یک گنج می گردند و در این راه هر دو میخواهند سر یکدیگر را کلاه بگذارند تا خود به تنهایی صاحب آن گنج شوند. در نهایت موقعی که با مشقات زیاد به آن گنج می رسند، قهرمان اصلی داستان متوجه می شود خود از سالها قبل صاحب آن گنج بوده است و بنا به دلایلی نمی تواند به آن گنج دست بزند و باید برای درآوردن لقمه نانی تن به کارهای قبلی اش بدهد.

یکی دیگر از مواردی که باعث شده فیلمنامه بسیار جذاب و شیرین شود فضایی است از زندان که در ذهن فرشاد (پیمان قاسم خانی) می گذرد و خاطرات و صحنه هایی که در زندان بوده است را به یاد می آورد. این فضاها که با گفتار قاسم خانی که اصرار دارد هیچگاه در زندان نبوده است یک کنتراست بسیار دلنشین را در فیلمنامه به وجود آورده است.

ب: ایرادات

یکی از ایرادات فیلمنامه سن پطرزبورگ این است که شخصیتهای فیلمنامه به خوبی پرداخت نشده اند و این عدم توازن در پرداخت شخصیتهای فیلمنامه گاهی فیلم را به مرز سقوط می کشاند.

در اغلب اوقات اعمال و حرکات شخصیتهای اصلی داستان، ( فرشاد ) و ( کریم ) در ادامه اعمال و حرکات قبلی شان نیست و  برخی موارد  برای خنداندن تماشاگر دیالوگی نامربوط توسط یکی از این دو شخصیت بیان می شود که با اعمال قبلی شان همخوانی ندارد. ( به نظر می رسد اینگونه دیالوگها به صورت فی البداهه در فیلم بیان شده اند)

هرچند که سن پطرزبورگ بیشتر بر روی کمدی کلامی تکیه دارد، اما گاهی می خواهد که خود را به سمت و سوی کمدی موقعیت پیش ببرد، که در این حوزه دچار شکست می شود. به عنوان نمونه توجه کنید به صحنه ای که محسن طنابنده درون استخر خانه اندیشه فولادوند می افتد. این صحنه، صحنه زائدی است که باعث می شود سن پطرزبورگ در دقائقی سقوط کند. فیلم در این نوع صحنه ها مانند فیلمهای کمدی پیش پا افتاده ی این روزها می شود.  چراکه بیننده از قبل می داند که این شخصیت حتماً درون استخر خواهد افتاد. یا در صحنه ای که کریم ، فرشاد را به خانه شان می برد و  فرشاد نگاهش به چهره شیلا خداداد خواهر کریم می افتد. کاملا مشخص است که این دو،  در ادامه داستان دلداه هم خواهند شد. در نتیجه در صحنه ای که این 3 می خواهند مشغول خوردن غذا شوند شوخی ها و حرکات فرشاد باعث سقوط فیلم می شود.

همینطور  برخی از شخصیتهای فیلمنامه به نوعی زائد هستند و هیچ گونه فعل و انفعال خاصی را در فیلمنامه به وجود نمی آورند و معلوم نیست که به چه دلیل این شخصیتها در فیلمنامه وجود داشته اند؟

2- کارگردانی

افخمی در این فیلم تلاش خاصی در مورد میزانسن هایی که به بازیگرانش داده نکرده است و در برخی از موارد این میزانسن ها مانند میزانسن های کمدی های پیش پاافتاده شده. میزانسن های سردستی حاکی از این هستند که کارگردان با بی حوصلگی فیلم را ساخته است. (به عنوان نمونه توجه کنید به صحنه خانه اندیشه  فولادوند)

3- بازیگران

مهمترین نقطه قوت فیلم سن پطرزبورگ را می توان در انتخاب بازیگران این فیلم دانست. که نشان از تبحر بهروز افخمی در این زمینه دارد.

جسارت بهروز افخمی با انتخاب پیمان قاسم خانی و محسن طنابنده برای ایفای نقشهای اصلی در سن پطرزبورگ کاملا ستودنی است. چرا که افخمی با انتخاب این دو بازیگر که در میان مردم چهره شناخته شده ای برای بازی در آثار طنز نبوده اند، دست به یک سنت شکنی زده است. همین که افخمی مانند سایر کارگردانان کمدی ساز دست به انتخاب بازیگرانی همچون: مجید صالحی و رضا شفیعی جم و جواد رضویان و امثال این ها نزده است بسیار ستایش برانگیز است. با وجود اینکه عدم انتخاب بازیگران شناخته شده در آثار کمدی می توانست برای افخمی و تهیه کننده سن پطرزبورگ یک ریسک خطرناک باشد، و احیاناً موجبات شکست فیلم را فراهم کند، اما در اینجا شعور عوامل فیلم باعث شد که این امر به مثبت ترین نکته فیلم بدل شود. چراکه زوج پیمان قاسم خانی و محسن طنابنده برای ایفای شخصیتهای اصلی در این فیلم بسیار عالی و به جا انتخاب شده اند. پیمان قاسم خانی که سالها بود در هیچ فیلمی به ایفای نقش نپرداخته بود و  از بازیگری دور مانده بود، در سن پطرزبورگ استعداد وافر خود را برای بازی در نقشهای کمدی بسیار خوب نشان داد. بهاره رهنما هم با اینکه نقش کلیشه ای و تکراری دختران لوس و پولدار را در این فیلم بازی می کند، یکی از بهترین بازی هایش را در این فیلم ارائه کرده است. محسن طنابنده نیز به خوبی از ایفای نقشی که به عهده اش گذاشته بودند برآمده. بازیگران نقش های فرعی هم به نسبت سایر فیلمهایشان در این فیلم بسیار خوش درخشیده اند. اندیشه فولادوند نیز کاراکتری متفاوت را در این فیلم به نمایش گذاشته که با سایر بازیهایش تفاوت زیادی دارد. اما نقشهایی که به امین حیایی و شیلا خداداد واگذار شده چندان چنگی به دل نمی زند و مسلماً هر نابازیگری هم از عهده ایفای این نقشها بر می آمده است. احتمالاً انتخاب خداداد و حیایی فقط برای دل خوشی تهیه کننده بوده تا به واسطه حضور این دو بازیگر محبوب بتواند تضمین دیگری برای فروش فیلمش داشته باشد. در میان این همه اما نعیمه نظام دوست که نقش کوتاهی دارد نیز توانسته به خوبی از عهده ایفای نقشش بربیاید.

و اما در پایان:

بهروز افخمی با ساخت فیلم سن پطرزبورگ نشان داد که هنوز هم می توان به دور از لودگی هایی که امروزه در برخی از فیلمهای به اصطلاح طنز و کمدی رایج شده فیلم کمدی سالم ساخت و تماشاگر را با خود همراه و همدل کرد. سن پطرزبورگ فیلمی است که مانند اغلب فیلمهای اکران شده طی ماههای اخیر شعور مخاطب را به سخره نمی گیرد و نمی خواهد به هرقیمتی، ولو با انجام حرکات زننده و پیش پاافتاده مخاطب خود را به خنده دروغین وا دارد.