پرده سینما
طی این سالها فیلمهای عجیب و غریب و با ساختارهای نامتعارف کم ساخته نشده. در اینجا مروری داریم بر تعدادی از این فیلمها؛ فیلمهایی که برخی از آنها مخاطبانشان را شگفتزده کردند و برخی دیگر هم داد تماشاگران داخل سالن را در آوردند.
ده
عباس کیارستمی- ۱۳۸۰
فیلم به صورت یک مصاحبه طولانی اتفاق میافتد. نه اینکه ذاتاً مصاحبهای در کار باشد، درواقع گفتوگویی دوطرفه برای رسیدن به مقصدی مشترک صورت میگیرد. زنی داخل یک ماشین مینشیند و هر بار افراد مختلفی را سوار میکند. فیلم از ۱۰سکانس تشکیل شده. در هر سکانس فردی متفاوت با دنیا و افکار مختلف داخل ماشین مینشیند و راجع به دنیای خودش با نقش اصلی گفتوگو میکند. یک بار پسر زن داخل ماشین مینشیند، یک بار خواهرش و خلاصه زنی که به دنبال جایی برای نماز خواندن میگردد و...
• بازتاب: این فیلم در کشورهای مختلف به نمایش درآمد و حتی برخی مجلات آن را در کنار ۵۰۰ فیلم مهم دنیا قرار دادند. با این حال مثل سایر آثار کیارستمی، این فیلم هم صرفاً میان مخاطبان خاص ایرانی مورد توجه قرار گرفت و با اقبال عمومی همراه نشد.
گاوخونی
بهروز افخمی- ۱۳۸۱
یکی از عجیبترین فیلمهای کارنامه افخمی. او بعد از سالها تصمیم گرفت دل به دریا بزند و «گاوخونی» را جلوی دوربین ببرد. ماحصل سالها کلنجار رفتن او با این رمان و چگونگی اقتباس از آن موجب شد در نهایت به این نتیجه برسد که عین رمان را بدون کمترین دخل و تصرفی به تصویر بکشد. نتیجه این تصمیم هم میشود ساخت فیلمی که مخاطب نزدیک به ۷۰ دقیقه قهرمان داستان را نمیبیند، چرا که فیلم از زاویه دید قهرمان قصه یعنی همان نمای «پی او وی» در حال روایت است.
• بازتاب: فیلم وقتی برای اولین بار در جشنواره بیست و دوم فیلم فجر به نمایش درآمد، با کلی اعتراض رو به رو شد و رسانهها تندترین نقدها را علیه فیلم نوشتند و بسیاری از آن به عنوان یک نمایش رادیویی کسل کننده نام بردند.
چه کسی امیر را کشت؟
مهدی کرمپور- ۱۳۸۵
روایت چگونه کشته شدن امیر توسط صمیمیترین دوستاناش آن هم به نامتعارفترین شکل. آنها هرکدام در موقعیتهای مختلفی که معمولاً با امیر در ارتباط بودهاند، به روایت رابطه خود با او میپردازند. در هر سکانس با یکی از دوستان امیر رو به رو میشویم که رو به دوربین و خطاب به مخاطب از رابطهاش با او میگوید. علاوه بر این در هیچ سکانس کاراکترهای فیلم با یکدیگر رو به رو نمیشوند، اما در نهایت با کنار هم قرار دادن روایتهای آنها متوجه میشویم که همگی آنها در کشته شدن امیر نقش داشتهاند.
• بازتاب: فیلم در جشنواره شرکت نکرد و بنابراین بسیاری منتظر اکراناش بودند، اما وقتی فیلم روی پرده رفت، مخاطبان حسابی از خجالتاش درآمدند و در بعضی سینماها در اعتراض به ساختار نامتعارفاش شیشهها را شکستند.
شیرین
عباس کیارستمی- ۱۳۸۷
استاد ساخت فیلمهای نامتعارف در سینما که در دوران اوجاش هم به دنبال تجربهگرایی بود. او در ادامه همین حس ماجراجویانهاش برای ساخت آثار تجربی، تصمیم گرفت با حضور همه بازیگران زن سینمای ایران و در زیرزمین خانهاش یکی از نامتعارفترین فیلمهای کارنامهاش را بسازد؛ فیلمی که قرار بود تصویرگر واکنشهای بازیگران زن سینما در موقعیتهای مختلف باشد. آنها مثلاً در حال تماشای فیلمی براساس یکی از داستانهای شاهنامه هستند. نور پرده به صورت آنها میخورد و با توجه به اتفاقهایی که در داستان میافتد، مخاطب واکنش این بازیگرها را میبیند.
• بازتاب: وقتی «شیرین» برای اولین بار در جشنواره ونیز روی پرده رفت، تماشاگران حاضر در سالن از روی اعتراض، با سوت و کف و هو کشیدن حسابی از خجالتاش درآمدند.
کلاس هنرپیشگی
علیرضا داوودنژاد- ۱۳۹۱
داوودنژاد در ادامه ساخت فیلم با حضور اعضای خانوادهاش، «کلاس هنرپیشگی» را ساخت، منتها در اینجا دیگر تجربهگرایی فقط استفاده از اعضای خانواده به عنوان بازیگر محدود نمیشد؛ فیلمی که در آن مرز بین سینمای مستند و داستانی از بین رفته و مخاطب خودش را وسط ماجرایی میبیند که نمیداند چه مقدارش واقعی است و چه مقدارش داستان است. در حالی که همه ماجرا یک داستان و قصه است. داوودنژاد در این فیلم پای برتولد برشت و قانون فاصلهگذاریاش را هم وسط کشیده و از آن در ساختار «کلاس هنرپیشگی» بهره برده است.
• بازتاب: فیلم در جشنواره سی و یکم فیلم فجر تحویل گرفته شد و جایزه ویژه هیأت داوران را به داوودنژاد دادند. «کلاس هنرپیشگی» در اکران عمومی هم با توجه به حال و هوا و ساختارش فروش بدی نداشت.
ماهی و گربه
شهرام مکری- ۱۳۹۳
اولین فیلم سینمای ایران که به شکل پلان-سکانس گرفته شده، اما این، همه دلیل نامتعارف بودن «ماهی و گربه» نیست. روایت دایرهوار ماجرا و مهندسی عجیب و غریب مکری برای خلق این فیلم آن هم به شکل پلان-سکانس مخاطب را روی صندلی سینما میخکوب میکند.
• بازتاب: فیلم با نهایت کجسلیقگی از بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر کنار گذاشته شده و در بخش هنر و تجربه روی پرده رفت. استقبال از آن در جشنواره به قدری بود که مسئولان جشنواره ناگزیر به اکران آن در چند نوبت شدند. این فیلم یکی از معدود فیلمهای موفق و پرمخاطب گروه هنر و تجربه است که سالنهایش خالی نبود و از تماشاگر پر شد. «ماهی و گربه» یکی از طولانیترین اکرانهای تاریخ سینمای ایران را دارد؛ فیلمی که پاییز سال گذشته روی پرده رفت و نمایش آن هنوز ادامه دارد.
بیداری برای سه روز
مسعود تیرانی امینی- ۱۳۹۲
یک ماجراجویی دیگر از یک کارگردان کاراولی که میخواست با یک تجربه نامتعارف وارد سینما شود. در فیلم او قرار است پرویز پرستویی و سهیلا گلستانی به مدت ۷۲ ساعت بیدار بمانند و دوربین امینی در این مدت همراه آنها باشد. حالا چرا؟ اصلاً در خود فیلم هم مشخص نیست. کارگردان این قدر مجذوب این ایده شده بود که اصلاً هیچ فکری برای بسط و گسترش آن نکرده بود. از همین رو جذابیت اولیه بیدار ماندن این دو بازیگر در حد همان ایده باقی میماند و ماحصلاش میشود فیلمی پا در هوا که حتی موجب کلافگی بازیگرش یعنی پرویز پرستویی هم میشود.
• بازتاب: فیلم این قدر بلاتکلیف و پا در هواست که وقتی در جشنواره اکران شد، هیچکس تحویلاش نگرفت و وقتی هم در گروه هنر و تجربه روی پرده رفت، کلی نقد منفی برایش نوشتند.
● این مطلب برای انتشار از هفتهنامه همشهری جوان برگزیده شد.
انتشار مقالات سایت "پرده سینما" در سایر پایگاه های اینترنتی ممنوع است. |
|