هفتم خرداد ماه سالروز تولدكارگردان فیلم سینمایی دونده.

امیر نادری کارگردان سینمای ایران سالهاست که از کشور و میهن خود دور است. آنقدر دور که برای استعلام سالروز تولدش باید با دوستان هنرمندش تماس بگیریم.

امیر نادری در هفتم خرداد 1324 در آبادان به دنیا آمد، غلام حیدری که کتاب «معرفی و نقد فیلمهای امیر نادری» را نوشته است درباره زندگی و ورود نادری به سینما در این کتاب اورده است : «پدرش پیش از تولد او فوت می‌کند و مادرش را در شش‌سالگی از دست می‌دهد. همراه با برادر بزرگترش تحت سرپرستی خاله‌اش زندگی می‌کند. کارهایی مانند تخمه‌فروشی جلوی در سینما، کنترل‌چی سالن سینما و آپارات‌چی سینما را در آبادان تجربه می‌کند.

از ۱۲ سالگی با تماشای فیلم‌های خارجی در سینمای آبادان، به سینما و نمایش علاقه پیدا کرد و بعد در تئاتر حافظ آبادان نقش‌هایی کوتاه از بچه‌ها را بازی می‌کرد.

با برادرش به تهران می‌آید و در چند عکاس‌خانه کار می‌کند. آشنایی‌اش با علی‌رضا زرین‌دست پای او را به سینما باز می‌کند. کار در سینما را با عکاسی فیلم قیصر، حسن کچل و پنجره آغاز کرد.

شش‌ماه به انگلستان می‌رود، سال 1350 کار فیلم‌سازی‌اش را با نویسندگی و کارگردانی خداحافظ رفیق در ایران شروع می‌کند. فیلم قیصر، به‌نوعی فیلم «اولین»ها هم بود. غیر از خود فیلم که اولین نمونه از نوع دیگر سینمای ایران است، در همان چند دقیقۀ اول، روی تصاویر تیتراژش کلی نام‌های امروز بسیار آشنا دارد که آن‌روزها برای اولین بار دیده و شنیده می‌شد. بازیگرانی چون جمشید مشایخی و بهمن مفید که از تئاتر آمده بودند و اولین کار سینمایی‌شان بود، تا اسفندیار منفردزاده که اولین موسیقی متن فیلم را ساخته بود. نام عباس کیارستمی را هم اولین بار در این فیلم دیدیم. همان چند دقیقه تیتراژ اول فیلم کار او بود. و اسم امیر نادری را هم، که عکس‌های فیلم را گرفته بود.

نقل است از مسعود کیمیایی که: تو گیر و دار آماده کردن یکی از صحنه‌ها، یک‌هو یکی پرید وسط که: «آقای کیمیایی من امیر نادری هستم. می‌خوایید عکس‌های فیلم‌تونو من بگیرم؟» گفتم: بگیر. گفت: «خب، پس ششصد تومن بدید برم یه دوربین بخرم» نادری بعد ها در فیلم رضا موتوری نیز با کیمیایی همکاری کرد و از فیلمهای وی عکاسی کرد

امیر نادری در سال 1350 اولین فیلم سینمایی خود به نام خدا حافظ رفیق را کار گردانی کرد و از همان آغاز نشان داد که سینمای ایران یک کارگردان متفاوت را تجربه خواهد کرد نادری خدا حافظ رفیق را با کمترین هزینه ساخت، فیلمی که به اعتقاد عده ای اولین فیلم ضد قصه در سینمای ایران است نادر در سال 52 سه فیلم تنگسیر، تنگنا و ساز دهنی را در فضاهای متفاوت ساخت اما در هر سه فیلم مبارزه با ستم و ظلم در یه فیلم که در سال 52 ساخت کاملا مشهود است .نادری در ساز دهنی در قالب تعریف داستان ساز دهنی امیرو پسرک بوشهری مظلومیت هنرمندانی را نشان می دهند که برای انجام هر عمل هنری مجبور به دادن کولی به حکومت ظالم وقت بودند و یا در تنگسیر نیز ظلمی که به عشایر و روستایان می شود را بر ملا می کند و یا در تنگنا که یکی از شاهکارهای نادری است فضای جامعه شهری را و نامردی های آن را به خوبی نشان می دهد .امیر نادری تا سال 56 فیلم دیگری نمی ساز و در سال 56 فیلم سینمایی مرثیه را کار گردانی می کند فیلم مرثیه داستان وضعیت فلاکت باری یک زندانی است که تازه از زندان آزاد شده است و در بیرون از زندان هیچ شغل و در آمدی برای وی نیست. مرثیه بسیار متاثر از فضای ملتهب سالهای پایانی حکمت پهلوی است مرثیه همان نگاه تلخ و خیابانی نادری را به دنبال دارد.

نادری سال 57 فیلم ساخت ایران را با موضع حضور یک بوکسیور ایرانی در آمریکا و مشکلاتی که برای وی بوجود می آید می سازد ساخت ایران آخرین فیلم نادری قبل از انقلاب است و وی با پیروزی انقلاب تا سال 59 فیلم دیگری نمی ساز و بعد در سال 59 فیلم جستجو را می سازد این فیلم به نوعی یکی از اولین فیلمها در گونه فیلمهای است که به شهدای انقلاب می پردازد در طول سالهای مبارزه مردم علیه حکومت شاه و ماههای شكل گیری جمهوری اسلامی ایران عده ای مفقودالاثر شدند. این فیلم جستجویی است در این زمینه از طریق گفتگو با دوستان و خانواده گمشدگان است. نادری بعد از بخش اول جستجو قسمت دوم آن را نیز کار گردانی کرد. اما هیچکدام از این دوفیلم هرگز از تلویزیون پخش نشد هرچند به سفارش تلویزیون ساخته شده بود

نادری بعد در سال 1361 شاهکاری دیگری به نام دونده را خلق می کند :دونده داستان امیر نوجوان تنهایی است كه سودای مهاجرت به آن سوی آبهای دریای جنوب را در سر می پرورد. او با جستجوی آشغال ها و جمع آوری و فروش بطری های خالی، فروش آب یخ، واكس زدن كفش فرنگی ها و كارهایی از این دست گذران می كند. به تدریج درمی یابد كه راه آگاهی آموختن است، به این منظور به كلاس شبانه می رود و در فرا گرفتن حروف الفبا تلاش می كند. در پایان مسابقه ای سخت ودشوار، كه دركنار شعله های فروزان لوله های گاز برگزار می شود، بر رفقای همسن و سال خود پیروز می شود فیلم دونده به نوعی شاید حدیث نفس امیر نادری بود. نادری در سال 64 آخرین فیلم سینمای خود به نام آب باد خاک را کار گردانی کرد. او  بعد از آب باد خاک با هدف تجربه ساخت فیلمهای سینمایی در خارج از کشور از ایران رفت و از سال 69 در آمریکا اقامت گزید نادری هر جند در خارج از کشور تجربه ساخت 5 فیلم را دارد، اما فیلمهای همچون منهتن از روی شماره، ماراتن، دیوار صوتی و حتی آخرین آنها یعنی فیلم وگاس بر اساس یک داستان واقعی در سال 2008 هرگز موفقیت فیلمهای داخلی نادری را به دنبال نداشت نادری نزدک به 20 سال است که خارج از کشور زندگی می کند.

منبع: ایلنا