علاقمندان و مخاطبان سینمای ایران، علیرغم همه نقدها و ایرادهایی که طی 4 دهه برگزاری جشنواره فیلم فجر دارند همواره به عنوان مهمترین رویداد سینمایی ایران به آن دلبسته و دلخوش بودند. اگر این جشنواره سال گذشته با چالش جدی تحریم مواجه شد، امسال نیز در حالیکه با  همه گیری کرونا نزدیک به یک سال است چراغ سینماها خاموش است، شاید بیشتر از دوره قبلی ضرورت برگزاری آن زیر سوال بود. در حالیکه تا چند هفته پیش، برگزاری جشنواره فیلم فجر در هاله ی ابهام و اما و اگر بود، به یکباره برگزاری آن با قید حالا کلیشه شده ی رعایت پروتکلهای بهداشتی مجوز گرفت. قیدی که قابل پیش بینی بود در یک گردهمایی اینچنینی آنهم در شرایطی که پزشکان و متخصصان علم همه گیری بیماری از احتمال وقوع موج چهارم کرونا در کشور سخن میگویند به یک شوخی شبیه است و اصلاً لازم نبود تا عکس و فیلم روز اول برگزاری منتشر شود تا غیر قابل کنترل بودن چنین اجتماعی اثبات شود. لازم به یادآوری است که برگزاری جشنواره در سایه  انفعال رسانه های فراگیر، تشکلهای سینمایی و جامعه پزشکی به عنوان مدافعان سلامت جامعه انجام شد. البته هشدارهای برخی از منتقدان و اصحاب سینما برای پرهیز از برگزاری جشنواره هم وجود داشت که از صفحات شخصی در شبکه های مجازی فراتر نرفت و نتوانست به  مطالبه عمومی جامعه سینمایی از برگزارکنندگان  برای پرهیز از برگزاری جشنواره در شرایط پر مخاطره کنونی تبدیل شود.

به نظر می رسد تنها پروتکلی که در دوران کرونا در سینمای ایران و به دنبال آن در جشنواره فیلم  فجر رعایت شده  حفظ فاصله اجتماعی  به معنای واقعی است. متولیان سینمای ایران در یک پروسه چندین ساله سرانجام به درصد بالایی از موفقیت در ایجاد فاصله اجتماعی بین سینمای ایران و مخاطب رسیدهاند.گواه آن در این چند ساله اخیر سالن های خلوت سینماها هنگام اکران عمومی فیلمها پس از فروکش تب و تاب جشنواره است. فاصله گرفتن سینما از اجتماع به طوریکه که دیگر تماشاگران نه رویاهایشان و نه زندگی اطرافشان را در آن نمی بینند. سینمایی که علاوه بر ممیزی های سلیقه ای چون ارتزاقش از دست مخاطب نیست انگار در جهانی موازی کار خود را دنبال میکند و روز به روز از اجتماعی که قرار بوده برای سرگرمی و در یک نگاه آرمانی، آموزش آنها روی پرده بیفتد فاصله می گیرد. فاصله ای که نتیجه تدریجی یک فرآیند پیوسته ایجاد محدودیتهای سلیقه ای در راه خلاقیت هنری و تنگ تر شدن مداوم حلقه آن است. امسال هم در اقدامی شگفت انگیز برگزارکنندگان جشنواره از سطح جدیدی در ممیزی رونمایی کردند و به قول برخی منتقدان برای اولین بار مرحله ممیزی فیلمها وارد جشنواره شده است. جشنواره فیلم فجر که بخشی از جذابیتش هرساله به چند فیلم گاه ساختار شکنی بود که بدون توجه به پیش بینی اینکه ممکن است برای دریافت پروانه نمایش با مشکل مواجه شوند اجازه حضور در جشنواره داشتند و دیده و داوری می شدند. اتفاقی که در صورت ادامه همین معدود علاقمندان باقیمانده به سینمای ایران را از تماشا و پیگیری آن نا امید خواهد کرد. اصرار به  برگزاری جشنواره امسال علیرغم هشدارهای پرهیز از برگزاری مراسمی از این نوع هم، جلوهی دیگری از همین فاصله روز به روز بیشتر اجتماعی است.

شاید این جشنواره باید به همین شکل برگزار می شد، باید این دیکته نوشته میشد تا این سردی، رخوت، نا امیدی و این فاصله ی سینما و متولیان جشنواره از دغدغه ها، تجربه، آرزو و رویاهای جامعه به شکلی صریح در برابر دیدگان همه به نمایش درمی آمد.  ادبیات مسئولانه ! در بیانیه روابط عمومی ستاد جشنواره فیلم فجر در پاسخ به انتقادات روز نخست برگزاری آن مشتی نمونه خروار از همین فاصله اجتماعی است.

سعید توجهی