دفتر سی و چهارم

بسم اله الرحمن الرحیم

ششم بهمن سال هزار و سیصد و نود

تا چند روز دیگر وارد جشنواره فیلم فجر می شویم. سال جدید سینمایی آغاز می شود. سال گذشته هیچکس تصورش را نمی کرد فیلمی مثل جدایی نادر از سیمین فصل جدیدی از موفقیت سینمای ایران در سطح جهانی را آغاز کند. (مهم نیست فیلم را دوست داشته یا نداشته باشیم) فیلمی که تا همین جا نامزدی اسکار بهترین فیلمنامه و برنده شدن در گلدن گلوب افتخار جدیدی برای تاریخ سینمای ایران رقم زده است. امیدوارم امسال هم چنین فیلمهایی را در جشنواره فجر روی پرده ببینینم.

**********

دوبله فیلم غول (1956) جرج استیونس را دیدم. فیلمی که در سال های دور دوبله شده اما تازگی ها دوبله اش در دسترس قرار گرفته. دوبله بسیار خوبی بود. همینطور بچه رزمری (1967) رومن پولانسکی. بعید می دانستم دوبله ای بتواند  تا این حد برایم شنیدنی دوبله کند. افسوس که این روزها دوبله ها به اقتضای مسائل مختلفی که جای آن در این یادداشت نیست سردستی شده اند.

**********

مجموعه «شش قصه اخلاقی» اریک رومر را پنج سال پیش خریدم اما فرصتی برای تماشای آنها پیش نیانده بود. چندی پیش شروع کردم به دیدن شان. رومر محشر است! او ثابت می کند سینما (دست کم در محتوا) می تواند به اخلاق مقید باشد. جای اخلاق در سینمای امروز جهان کجاست؟

**********

سایت کریتریون فهرست «بلوری» های جدیدش را منتشر می کند. نام فیلم کلوزآپ عباس کیارستمی در فهرست «بلوری»های جدید کریتریون افتخاربرانگیز است. حالا سینمای ایران فقط مورد توجه متقدان نیویورک و برلین و لندن و اسکار و گلدن گلوب نیست. بلکه نام سینمای ایران با تاریخ سینما پیوند پیدا کرده است. این افتخار برانگیز است.

**********

روز پنجشنبه بیست و نهم دی ماه دولت ایالات متحده آمریکا سایت مگاآپلود را مسدود کرد، هفت نفر مالک این سایت را تحت تعقیب قرار داد، و پنج نفر آنها را دستگیر کرد. به این ترتیب دوران جدیدی از محدود کردن آزادی های فردی در تاریخ ایالات متحده آغاز شد که از دوران مک کارتیسم (1952-1948) بی سابقه بود. با این تفاوت هولناک که دامنه مک کارتیسم فقط محدود به ایالات متحده بود، اما با مسدود شدن مگاآپلود سراسر دنیا مشمول نقض این آزادی فردی قرار داده شد.

مسدود شدن مگاآپلود برای من بسیار تلخ تر از بسته شدن «خانه سینما» بود! مگاآپلود برایم با بخشی از شیرین ترین خاطرات سینما عجین شده بود. موسیقی متن جنگ ستارگان: شبح تهدید (1999) جان ویلیامز در 4 سی دی 171 تراک! اسپارتاکوس (1960) الکس نورث در 6 سی دی 128 تراک! و صدها گنجینه دیگر... شک ندارم خیر و برکت این سایت به سرتاسر دنیا رسید و کمتر کشوری در دنیا را می توان یافت که ساکنان آن از مگاآپلود بهرمند نشده باشند. سایتی که فکر می کنم پس از «راپید شی ر» پرطرفدارترین سایت آپلود و دانلود در دنیا بود و در چند سال گذشته در کنار «راپید شی ر»، «فایل سونیک»، و «فایل سرو» چهار رکن مهم دنیای آپلودبازان و دانلودبازان «حرفه ای» را تشکیل می داد. سایت های دیگری مانند «مدیا فایر» و «فور شی ر» چندان محل گردهم آیی «حرفه ای ها» نبودند و دیگر سایت هایی همچون «دبلیوآپلود»، «آپلود استی شن»، «فایل فاکتوری»، «دپوزیت فایلز» و... مورد توجه عام قرار نمی گرفتند.

امتیاز استثنایی مگاآپلود ماندگاری اعجاب انگیز فایل ها در آن بود. سایت های دیگر پس از مدت زمانی، اگر آن فایل آپلود شده دانلود نمی شد آن را پاک می کردند، اما در مگاآپلود افسانه ای هیچ فایلی پاک نمی شد مگر اینکه فرد آپلود کننده خودش آن را پاک کند. از این رو در جستجوهای اینترنتی هر وقت به نشانی موسیقی یا فیلمی در مگاآپلود برمی خوردی می توانستی اطمینان داشته باشی که آن فایل موجود است.

بسیاری از سایت ها به این اقدام دولت ایالات متحده اعتراض کردند. همشهری‌آنلاین نوشت بسیاری از وب سایت‌های اینترنتی در اعتراض به این پیشنهاد و آنچه «عدم حفظ مالکیت فکری وب سایت‌ها» عنوان شده، آیکون‌های معرفی خود را سیاه و یا خاموش کردند. «ویکی‌پدیا» انگلیسی‌زیان وب‌سایتش را روز چهارشنبه 18 ژانویه در اعتراض به همین مقررات جدید که در کنگره آمریکا تحت بررسی بود از دسترس خارج کرد. ویکی پدیا در همان وقت گفته بود: «اگر این مقررات تصویب شود به اینترنت رایگان و آزاد آسیب خواهد رساند و ابزارهای جدیدی برای سانسور وب‌سایت‌های بین‌المللی در درون آمریکا ایجاد خواهد کرد.» شرکت‌های تکنولوژی اطلاعات مانند گوگل، فیس‌بوک، یاهو، توئیتر و ... هم با این مقررات مخالفت کرده‌اند و گفته‌اند این کار رشد صنعت اطلاعات را به خطر می‌اندازد. چندین اجتماع آنلاین مانند ردیت، بوئینگ بوئینگ و دیگران نیز طرح‌هایی برای اعتراض به این قوانین با خاموش کردن موقتی‌شان اعلام کرده‌ بودند.

با این همه چشم انداز روشنی دیده نمی شود. حالا دیگر همه چیز تمام شد یا تمام شده به نظر می رسد. تمام سایت ها دانلود (تا این زمان تقریباً همه به جز «راپید شی ر») فعالیت خود را متوقف کرده اند. و از ترس مبتلا شده به بلایی که بر سر مگاآپلود آمد، محدودتر و محدودتر می شوند. چهار حرف لعنتی SOPA  برای همیشه در تاریخ بشر لعنت شده باقی می ماند. این چهار حرف مخفف عبارت Stop Online Piracy Act  به معنی «قانون توقف راهزنی آنلاین» (در دستور کار مجلس نمایندگان آمریکا ) و دیگری لایحه PIPA مخفف عبارت PROTECT IP Act به معنی «قانون حمایت از مالکیت فکری» در دستور کار سنای آمریکا قرار دارد که بر اساس آن‌ها سایت‌هایی که در خارج از آمریکا قرار داشته و به دانلودهای غیرقانونی در اینترنت دامن می‌زنند مسدود خواهند شد. این قوانین به دیوان عدالت آمریکا و دارندگان کپی رایت اختیارات لازم را می‌دهد تا شکایت خود را علیه وب‌سایت‌هایی که این حقوق را نادیده گرفته‌اند به صورت رسمی دنبال کنند.

نکته حیرت آور اینکه سایت مگاآپلود در هنگ کنگ قرار دارد نه در ایالات متحده! و یکی از صاحبان بازداشت شده آن ساکن نیوزیلند است. بنابراین معلوم نیست بر اساس چه قاعده و قانونی چنین اقدامی صورت گرفته است؟

ظاهراً دورانی که آلبوم های موسیقی فیلم، موسیقی کلاسیک و موسیقی جاز در دسترس همه جهانیان بود به پایان رسیده است. دورانی که هر فیلمی را که دوست داشتی می توانستی در جهان وب بیابی و داشته باشی. دورانی که هرکس با میل تمام هر سی دی یا دی وی دی یا صفحه ای که داشت را در اختیار جهانیان می گذاشت تا همه از آن لذت ببرند. حسرت همه چیزهایی که در آینده از شنیدن و گوش کردن آنها محروم شده ام روی دلم مانده. شاید بیش از همه فیلم آخرین فرمان (1928) جوزف فن اشترنبرگ است. تازه یک لینک کریتریون آن را پیدا کرده بودم و در فهرست دانلود قرار داده بودم که «فایل سونیک» هم تعطیل شد!

چه می شود کرد؟ به قول لسان الغیب شیرازی

گداخت جان که شود کار دل تمام نشد       بسوختیم در این آرزوی خام و نشد

غلامعباس فاضلی

برای مشاهده دیگر یادداشتها، اینجا را کلیک کنید